دانشنامه اسلامی
ومنهم من یستمع الیک حتی اذا خرجوا من عندک قالوا للذین اوتوا العلم ماذا قال ءانفا اولـئک الذین طبع الله علی قلوبهم واتبعوا اهواءهم.(گروهی از آنان به سخنانت گوش فرامی دهند، امّا هنگامی که از نزد تو خارج می شوند به کسانی که علم و دانش به آنان بخشیده شده (از روی استهزا) می گویند: «(این مرد) الان چه گفت؟!» آنها کسانی هستند که خداوند بر دلهایشان مُهر نهاده و از هوای نفسشان پیروی کرده اند (از این رو چیزی نمی فهمند)!) خط نفاق در مدینه برای مسلمانان، از سوی خداوند افشا شد.... ومن اهل المدینة مردوا علی النفاق لاتعلمهم نحن نعلمهم...(و از (میان) اعراب بادیه نشین که اطراف شما هستند، جمعی منافقند؛ و از اهل مدینه (نیز)، گروهی سخت به نفاق پای بندند. تو آنها را نمی شناسی، ولی ما آنها را می شناسیم. بزودی آنها را دو بار مجازات می کنیم (: مجازاتی با رسوایی در دنیا، و مجازاتی به هنگام مرگ)؛ سپس بسوی مجازات بزرگی (در قیامت) فرستاده می شوند.)
ساخت مسجد ضرار
نیات بانیان مسجد ضرار از سوی خداوند، مبنی بر زیان رساندن به مسلمانان و ایجاد تفرقه میان آنان و پدید آوردن کمین گاهی برای جنگ با خدا و رسول صلی الله علیه و آله وسلّم افشا گردید.والذین اتخذوا مسجدا ضرارا وکفرا وتفریقا بین المؤمنین وارصادا لمن حارب الله ورسوله من قبل ولیحلفن ان اردنآ الا الحسنی والله یشهد انهم لکـذبون.((گروهی دیگر از آنها) کسانی هستند که مسجدی ساختند برای زیان (به مسلمانان)، و (تقوّیت) کفر، و تفرقه افکنی میان مؤمنان، و کمینگاه برای کسی که از پیش با خدا و پیامبرش مبارزه کرده بود؛ آنها سوگند یاد می کنند که: «جز نیکی (و خدمت)، نظری نداشته ایم!» امّا خداوند گواهی می دهد که آنها دروغگو هستند!) خداوند از دروغ بودن سوگندهای بانیان مسجد ضرار پرده برداشت.والذین اتخذوا مسجدا ضرارا... ولیحلفن ان اردنآ الا الحسنی والله یشهد انهم لکـذبون. خصومت پنهانی منافقان از سوی خداوند، به رغم موافقت ظاهری آنان افشا گردید.ومن الناس من یعجبک قوله فی الحیوة الدنیا ویشهد الله علی ما فی قلبه وهو الد الخصام.(و از مردم، کسانی هستند که گفتار آنان، در زندگی دنیا مایه اعجاب تو می شود؛ (در ظاهر، اظهار محبت شدید می کنند) و خدا را بر آنچه در دل دارند گواه می گیرند. (این در حالی است که) آنان، سرسخت ترین دشمنانند.)
بیان شأن نزول
در شان نزول آیه آورده اند: اشخاصی (برخی منافقان) در برخورد با پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم به او اظهار علاقه مندی می کردند؛ در حالی که قلبا با او دشمن بودند. افشاگری خداوند از دروغ و بهانه بودن رخصت خواهی منافقان برای عدم شرکت در جهاد از آیات زیر استفاده می شود.انما یستـذنک الذین لایؤمنون بالله والیوم الاخر وارتابت قلوبهم فهم فی ریبهم یترددون•(تنها کسانی از تو اجازه (این کار را) می گیرند که به خدا و روز جزا ایمان ندارند، و دلهایشان با شک و تردید آمیخته است؛ آنها در تردید خود سرگردانند.) ولو ارادوا الخروج لاعدوا له عدة...(اگر آنها (راست می گفتند، و) اراده داشتند که (بسوی میدان جهاد) خارج شوند، وسیله ای برای آن فراهم می ساختند! ولی خدا از حرکت آنها کراهت داشت؛ از این رو (توفیقش را از آنان سلب کرد؛ و) آنها را (از جهاد) باز داشت؛ و به آنان گفته شد: «با «قاعدین»(کودکان و پیران و بیماران ] بنشینید!») خداوند از سرگردانی منافقان ترک کننده جهاد پرده برداشته است.انما یستـذنک الذین لایؤمنون بالله والیوم الاخر وارتابت قلوبهم فهم فی ریبهم یترددون. افشای تلاش مرموزانه منافقان برای ترک جلسه استماع آیات خدا، با اشاره به یک دیگر از آیه زیر استفاده می شود.واذا مآ انزلت سورة نظر بعضهم الی بعض هل یریکم من احد ثم انصرفوا صرف الله قلوبهم...(و هنگامی که سوره ای نازل می شود، بعضی از آنها (منافقان) به یکدیگر نگاه می کنند و می گویند: «آیا کسی شما را می بیند؟ (اگر از حضور پیامبر بیرون رویم، کسی متوجّه ما نمی شود!)» سپس منصرف می شوند (و بیرون می روند)؛ خداوند دلهایشان را (از حق) منصرف ساخته؛ چرا که آنها، گروهی هستند که نمی فهمند (و بی دانشند)!)
دشنام به پیامبر
...
