دانشنامه اسلامی
از زندگی ابوعبیده به رغم شهرت بسیارش آگاهی اندکی در دست است و منابع کهن دراین باره به اطلاعاتی مختصر بسنده کرده اند. نخستین کسانی که از ابوعبیده نامی به میان آورده اند، مانند اخفش ، ابن سلام ، خلیفه بن خیاط و جاحظ ، همه از معاصران وی و اغلب شاگرد او بوده اند. اینان در میان روایات متعددی که نقل کرده اند تنها به ذکر نسب، قبیله و مذهب او پرداخته اند. در سده ۳ق، ابن قتیبه شرح حال مختصری از او به دست داده است. دیگر نویسندگان این دوره همچون ابن هشام ، بلاذری ، نبرد، تغلب و طبری ، جز اطلاعاتی مختصر به دست نداده اند و تنها به نقل بخش هایی از آثار و روایات وی پرداخته اند. از نویسندگان سده ۴ق، مسعودی در مروج الذهب ضمن اشاره به سال وفات ابوعبیده و گرایش وی به شعوبی گری و ارتباطش با برخی از معاصران خود از جمله ابونواس، اخبار بسیاری درباره پادشاهان ساسانی از قول او نقل کرده است. ابوطیب لغوی (د ۳۵۱ق) نخستین کسی است که روایات مختلف درباره ابوعبیده را گردآوری کرده و شرح حال مستقل و نسبتاً کاملی از وی تدارک دیده است. در اواسط سده ۴ق سیرافی و زبیدی به روایاتی درباره او اشاره کرده اند که در منابع متقدم نیامده است. در همین روزگار، ابن ندیم ضمن نقل روایاتی درباره ابوعبیده از جمله اشاره به سال تولد او، فهرست مستقلی از آثارش به دست داده است. در سده ۵ق، خطیب بغدادی باتوجه به روایات پراکنده ای که در منابع کهن آمده، شرح حال نسبتاً مفصلی از او را فراهم آورده است. از این پس، همه آنچه در منابعی چون معجم الادباء، انباإ الرواه و وفیات الاعیان آمده، از چند نکته فراتر نمی رود: ولادت و مرگ ابوعبیده، بحث درباره شعوبی گری و خارجی بودن وی، داوری های مخالف و موافق او درباره هم روزگارانش و خلاصه آثار او. بیشتر این اطلاعات نیز از طریق شاگردانش، به ویژه ابوحاتم سجستانی و اثرم انتشار یافته است.
زندگی
به گزارش خطیب بغدادی،
خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۲۵۳ـ۲۵۴، قاهره، ۱۳۴۹ ق.
...
