دانشنامه اسلامی
حضرت استاد، در مقدمه کتاب اتحاد عاقل به معقول، راجع به چگونگی تألیف آن، چنین می نگارد: «از آن رو که حکیمان گفته اند:نفس را مشغول بدار و گر نه او تو را مشغول می کند، دأب راقم سطور این بود که هر گاه تعطیلی حوزه علمیه تهران یا قم اقبال می نمود، در شهرش، بلد طیب آمل، به انبساط بساط درس و بحث با تنی چند از خواص صاحب دل متمتع بود و به برکات آن ذوات محترم خیر مآل و نفوس شیقه به کمال، از این مأدبه الهی مائده هایی عاید این کمترین می شد که چند رساله در فنون موضوعات به سلک تحریر درآورد و از آن جمله، همین صحیفه است که نموداری از آن محضر است، تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.
شروع تصنیف و تدریس آن، در 1355/9/29ش، بود و در مدت دو سال به پایان رسید.در سیر علمی، حق مقتدا و برهان متبع است، نه قول این و آن؛ هر چند در این رساله، اقوال اعاظم متوغلین در حکمت متعالیه و معارف حقه الهیه را به عنوان تأیید و تسدید نقل کرده ایم و از انفاس قدسی آنان استمداد نموده ایم و به ظاهر در کنار سفره آنان نشسته ایم، ولی:
...غرض از تدوین این رساله، تحقیق در یکی از مهم ترین مسائل علمی فن اعلی؛ یعنی علم الهی و ما فوق الطبیعه، می باشد که عبارت از اتحاد عاقل به معقول است و نیل بدان، طریقه ای أقوم در وصول به معرفت نفس است که اساس همه خیرات و سعادات و قطب جمیع مباحث حکمیه و محور تمام مسائل عقلیه و نقلیه و معرفت آن، اشرف معارف است. مرجو از فیاض علی الاطلاق اینکه مستعدین را معدی تام بود.
کتاب، مشتمل بر بیست و سه درس است.
