دانشنامه اسلامی
همان گونه که ادای دین بر مدیون واجب است، قبول آن از طرف داین نیز واجب می باشد؛ لذا یکی از شروط اصلی تحقق ادای دین قبول داین است؛ دریافت دین حال یا مؤجل که موعدش رسیده و بدهکار اقدام به پرداخت آن کرده، بر طلبکار واجب است و در صورت خود داری، با در خواست بدهکار، حاکم او را وادار به قبول و متمکن از گرفتن آن می کند، به گونه ای که از نظر عرف تحت تصرف و سلطنت وی قرار گیرد. در این صورت، ذمۀ مدیون بری می شود و پس از آن درصورت تلف ، ضمانی بر عهدۀ وی نخواهد بود. و چنانچه مدیون نتواند مال را نزد خود نگه دارد، می تواند آن را به حاکم بدهد و ذمه اش بری می گردد.
امتناع از قبول
بنابراین، هرگاه داین و به عبارت دیگر صاحب هر حقی، از پذیرش و قبول حق خود امتناع ورزد حاکم او را مجبور به قبول نموده و در صورت عدم امکان اجبار ، از ناحیه او قبول می کند. نیازی به یادآوری مجدد نیست که این حکم ویژه قرض نیست و تمام اسباب دین را در بر می گیرد. مثلا در بیع سلم نیز هرگاه پس از رسیدن زمان مقرر، رغم ارائه صحیح کالا از جانب فروشنده، خریدار از قبول آن امتناع ورزد، حاکم او را مجبور به قبول کرده و یا در مرحله بعد از جانب و قبول می نماید. البته همان گونه که برخی از بزرگان یادآوری کرده اند، جریان قاعده مورد بحث در اینجا مبتنی بر آن است که قبول داین را شرط درستی پرداخت دین و افراغ ذمه مدیون بدانیم وگرنه موضوعی برای قاعده به وجود نخواهد آمد.
