دانشنامه اسلامی
اشکال بدل و مبدل منه، از مجموعه مباحث بدل است که به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد از این رو به خواننده ی محترم توصیه می شود جهت فهم مطالب این نوشتار و شناخت جایگاه و اهمیت عنوان آن به مدخل بدل و مطالب مذکور در آن مراجعه کند. این نوشتار به بررسی اشکال بدل و مبدل منه در کلام به اعتبار نوع آن دو از جهت مفرد یا جمله بودن، اسم یا فعل بودن می پردازد:
بدل اسم از اسم
بدل و مبدل منه در این شکل به دو اعتبار صورت های مختلف خواهند داشت:
← به اعتبار معرفه یا نکره بودن
بدل و مبدل منه در این شکل با لحاظ اقسام بدل بر چند گونه اند: الف. بدل کلّ از کلّ؛ مانند: «وَ مَنْ یَفْعَلْ ذَلِکَ یَلْقَ اَثَامًا یُضَاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ»؛ «و هر کس چنین کند مجازاتش را خواهد دید چنین کسی عذاب او در قیامت مضاعف می گردد» در این آیه شریفه دو فعل مضارع مجزوم یُضَاعَفْ و یَلْقَ به ترتیب بدل کلّ از کلّ و مبدل منه هستند. ب. بدل بعض از کلّ؛ مانند: «انْ تُصَلَّ تسجدْ لله یرحمْک»؛ در این مثال دو فعل مضارع مجزوم تسجدْ و تُصَلَّ به ترتیب بدل بعض از کلّ و مبدل منه هستند. ج. بدل اشتمال؛ مانند: «مَنْ یَصِلْ اِلَیْنَا یَسْتَعِنْ بِنَا یُعَنْ»؛ در این مثال فعل مضارع مجزوم یَسْتَعِنْ و یَصِلْ به ترتیب بدل اشتمال و مبدل منه هستند. نکته: بدل مباین همچون بدل اضراب، غلط و یا نسیان، به شکل بدل فعل از فعل نیز به کار می روند. (مانند: «ان تطعم المحتاج تکسه ثوبا یحرسک».)
بدل جمله از جمله
...
