معنی حس باطن | لغت یاب

دانشنامه عمومی

حس باطن { ( به انگلیسی: Antaḥkaraṇa ) ( سانسکریت: अन्तःकरण ) اشیاء عینی به واسطهٔ حواس در حس باطن «آنتهکارانا» ( Antaḥkaraṇa ) منعکس و ضبط می شوند.
حس باطن شامل عقل و نفس یا ذهن یا حس مشترک و حافظه است.
حس باطن آلتی است که بوسیله آن روح ادراکات را تعقل می کند، می اندیشد، به یاد می آورد و به شیوهٔ استنتاج و مقایسه و غیره می گراید، شک و تردید می کند و به تجزیه و تحلیل می پردازد.
عالم عینی جلوه گاه تجلیات نفسانی و ذهنی است، یعنی صوری که در ذهن نقش بسته بود سایه به پدیده های جهان می افکند و بدانگونه که عالم در مراتب نفسانی منعکس است به همانگونه نیز صور ذهنی در عالم عینی متجلی است.
در واقع هنگام ادراک و شناخت، تضاد و دو گانگی این دو عالم از بین می رود و اتحاد حاصل می شود.
• Panchakosha
• Koshas
• Karanopadhi
• فلسفه ذهن

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] حس باطن یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای قوای درونی درک کننده صور ناشی از حواس ظاهری یا معانی جزئی است.
حس در لغت به معنی حرکت، صدای خفیف، صدای چیزی که از نزدیک انسان عبور کند و انسان آن را نبیند، صدای شدید، شر، سرمائی که به مزرعه زند، زدن با تازیانه، درد زایمان، و لمس کردن زبانه آتش در ابتدای آن است. نزد تمام فیلسوفان حس عبارت است از ادراک توسط یکی از حواس، یا فعلی که یکی از حواس انجام دهد، یا وظیفه فیزیولوژیکی نفس که احساسات مختلف را در می یابد. مثلا می گویند حس بساوائی، حس بینائی و ... احساس یک نمود روانی است که تحت تأثیر یکی از حواس ظاهری به وجود می آید. بسته به اینکه این نمود روانی را چگونه تحلیل کنیم و آن را به نحو کلی یا جزئی لحاظ کنیم، دارای معانی مختلفی است. احساس را گاهی به تمام این نمود اطلاق می کنند و گاهی به جزئی از آن. حس عبارت از نیرو و قوه ای است که عمل احساس توسط آن انجام می شود؛ حواس عبارت است از آلات حس و محسوس عبارت از چیزی است که توسط احساس درک شده است.
اقسام حواس انسان
انسان دارای دو گونه حواس است:
← حواس ظاهری
حواس باطنی با یک نظر تفصیلی عبارت اند از:
← حس مشترک
...