[ویکی نور] آقسرایی محمود بن محمد. آقْ سَرایی، خواجه کریم الدین محمود بن محمد (د میان 723 و 733ق1323/ و 1333م)، مورخ، منشی و دولت مرد عهد سلجوقیانِ روم در سده 7 و 8ق13/ و 14م. از نسب و تاریخ درگذشت و زادگاه وی و نیز از مناصبی که در نزد سلجوقیان داشته است، اطلاعات دقیقی در دست نیست. عثمان توران مصحح کتاب مسامره الأخبار و مسایره الأخیار، تنها تألیف آق سرایی، بر پایه مطالعه متن آن پژوهش هایی کرده و بر نکاتی دست یافته است. وی در مقدّمه ای که بر این کتاب نوشته چنین می گوید: عنوان «آق سرایی» نشان می دهد که وی به خاندانی از «آق سرا» (ناحیه) منسوب است و چنانکه خود در آغاز فصل چهارم کتاب در ذکر وقایع پس از مرگ غیاث الدین کیخسرو دوم (د 644ق1246/م) می نویسد، در دیوان سلجوقیان روم خدمت می کرده و در این هنگام 20 یا 25 سال داشته است. از این رو می توان گفت که در نیمه نخست سده 7ق13/م زاده شده است. از سوی دیگر، رویدادهایی که وی در مسامره الاخبار آورده، نشان می دهد که دست کم 47 سال از زندگی خود (675-723ق1476/-1323م) را در خدمت سلجوقیان گذرانده است. با توجّه به تاریخ قاضی احمد نقده ای استنباط می شود، آق سرایی در 733ق133/م زنده نبوده است. از این رو مسلّماً مرگ او میان سال های 723 و 733ق1323/ و 1333م روی داده است. آق سرایی شاهد شورش های بسیاری بود که بر ضد ایلخانان روم اتفاق افتاده است. یکی از آن ها شورش خطیر اوغلو به سال 675ق1276/م بوده و علی رغم آنکه آق سرایی چندی از روی اجبار در دیوان وی خدمت کرده، توانسته است از آن آشوب جان سالم به در برد. نیز شورش قرامان ها و شورش بالتو بر ضدغازان خان در 696ق1297/م از آن جمله بوده است. از میان امیران، کسی که آق سرایی خدمات مهمی به او کرده و در همه مراحل با وی همکاری داشته، مجیرالدین امیرشاه بوده است. این امیر از سوی غیاث الدین مسعود سلجوقی (حکومت: 681-702ق1282/-1303م) به نیابت سلطنت تعیین شده و از توجه ایلخان برخوردار بود. کریم الدین تا هنگامی که مجیرالدین منصب و مقام خود را داشت، در همه مراحل ملازم خدمت او بود، و به مصائب و سختی هایی که در ملازمت وی متحمل شده در کتابش اشاره کرده است. آق سرایی پس از مرگ مجیرالدین (701ق1302/م) چند سالی سرپرستی اوقاف سلجوقیان را بر عهده داشت و سپس به کوتوالی آق سرای تعیین شد. او همچون بزرگان زمان خود ثروت انبوه داشته و چنانکه از نوشته خودش (ص 306) برمی آید، قلعه سالمه ملک او بوده است.
