لغت نامه دهخدا
بیکن. [ ب ِ ک ِ ] ( اِخ ) راجر. کشیش و فیلسوف و مدرس فرانسیسکن انگلیسی. ( حدود 1214 - 1294 م. ). در آکسفورد و دانشگاه پاریس تحصیل و تدریس کرد و ظاهراً آشنایی او با کتاب سرالاسرار ارسطو در پاریس توجهش رابه علوم جلب نمود. مردی تندخو و ستیزه جو بود. در 1252 م. به فرانسیسیان پیوست و از آغاز امر بین او و آنان که بر او مقدم بودند اختلاف افتاد. سرانجام هم فرانسیسیان که نوشته های پیروان خود را سانسور میکردند بعنوان تعلیم دادن «چیزهای تازه مظنون » محکومش کردند و در 1268 تا 1292 م. محبوس بود و کمی بعد درگذشت.بیکن از فضلای عصر خود بود و یونانی و عبری و احتمالاً عربی نیز میدانست. معتقد بود که علم مکمل دین است نه مخالف آن. به علوم طبیعی و تجربه و به مشاهده مستقیم اهمیت میداد و بهمین جهت او را از پیشروان روش تازه علمی شمرده اند. آثار معروفش کتاب اکبر، کتاب اصغر و کتاب سوم است که آنها را برای پاپ کلمنس چهارم نوشت. تألیفاتی در کیمیا داشته است و بهمین جهت کتابهای بسیار در سحر و کیمیا به او نسبت داده اند. اختراع باروت را نیز بغلط به او نسبت داده اند و بعضی وی را سازنده تلسکوپ و میکروسکوپ شمرده اند ولی سند این ادعا بسیار ضعیف است. ( از دائرة المعارف فارسی ).
بیکن. [ ب ِ ک ِ ] ( اِخ ) فرانسیس. فیلسوف انگلیسی ( 1561 - 1626 م. ) و از رجال انگلستان. پدرش از اطرافیان ملکه الیزابت بود. خودش در 1584 م. به عضویت پارلمنت رسید، ولی مخالفتش با برنامه مالیاتی الیزابت پیشرفت سیاسی او را بتأخیر انداخت ، و فقط در نتیجه مساعی «ارل آواسکس » بود که ملکه حاضر شد او را بعنوان عضو غیررسمی «شورای دانایان » بپذیرد. معذلک در محاکمه «ارل آواسکس » سعی بسیار مبذول کرد تا«ارل » محکوم به خیانت گردید. در سلطنت جیمز اول بسرعت ترقی کرد و در 1618 م. بارون و در 1621 م. لقب وایکانت و منصب لرد چانسلر یافت. در همین سال متهم به قبول رشوه در مقام لرد چانسلری گردید، و به این امر اعتراف کرد. و به چهل هزار لیره جریمه و طرد از دربارو سلب صلاحیت از خدمات دولتی و حبس در برج لندن محکوم گردید. اگرچه شاه مجازاتش را بخشید وی انزوا گزید و به نوشتن پرداخت. بیکن علی رغم مفاسد اخلاقیش فیلسوفی بزرگ و نویسنده ای توانا بود. بزرگترین خدمت وی به فلسفه تدوین و استوار ساختن و ترویج روش استوار در علوم تجربی بود. اثر معروفش کتاب : اینستا و راتیوماگنا ( احیاءالعلوم کبیر ) است که فقط به اتمام دو جلد آن موفق شد یکی پیشرفت دانش ( 1605 م. ) و دیگری ارغنون نو ( 1620 م. ) ( بجای ارغنون ارسطو ). اگر بیکن شخصاً کشف و اختراعی ندارد در بسط علوم تجربی در انگلستان ودر وارد کردن اروپائیان در تجدد علم و فلسفه تأثیری عظیم داشته است. از آثار دیگرش مقالات ( 1597 م. ) است که در ادبیات مقامی ممتاز دارد. در کتاب دیگرش بنام «آتلانتیس نو» ( 1627 م. ) مدینه فاضله ای را مبتنی بر اصول علمی شرح میدهد. بعضی معتقدند که اشعار و نمایشنامه هایی که معمولاً به شکسپیر نسبت داده میشود در واقع از بیکن بوده است. ( از دائرة المعارف فارسی ).
