معنی تذکره الاولیاء

دانشنامه آزاد فارسی

تَذکِرةُ الاولیاء
تندیس عطار نیشابوری، مولف «تَذکِرةُ الاولیاء»
کتابی به فارسی، در شرح حال و روایت مناقب و کرامات ۷۲ تن از اولیاء صوفیه و بزرگان از امام جعفر صادق (ع) تا حسین بن منصور حلاج، تألیف شیخ عطار نیشابوری. عطار، پس از ذکر نام و سرگذشتی کوتاه از هریک از مشایخ، به تفصیل به کرامات، حالات و سخنانِ آنان می پردازد. آغازین و انجامین تذکره های کتاب، دربارۀ امام صادق (ع) و امام باقر (ع) است. نثر کتاب، پخته و زیبا و در مواردی بسیار آهنگین و دلنشین است و از این جهت در شمار ارزشمندترین متونِ متقدم نثر فارسی است. گذشته از پاره ای اعتقادات مذهبیِ مؤلّف و شماری حکایاتِ عجیب، می توان این کتاب را از نظر شرح حال مشایخِ گذشته و اطلاعات تاریخی آن روزگار ارزشمند دانست. تذکرة الاولیاء بارها (ازجمله به کوشش نیکلسون و دکتر محمد استعلامی) به چاپ رسیده و به عربی و سوئدی ترجمه و از نظر بلاغی و زبانی تحلیل شده است.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تذکرة الأولیاء (منال یمنی). «تذکرة الاولیاء»، به زبان عربی ، به قلم دکتر منال الیمنی عبد العزیز، معرب «تذکرة الاولیاء» عطار نیشابوری است که منبعی جامع و اصیل در شرح مقامات و کرامات و سیره ی اولیاست .
مترجم که کتاب را به گونه ای فصیح و روان به عربی ترجمه کرده، در مقدمه می فرماید: «این کتاب، به دلایل زیر از اهمیت زیادی برخوردار است:۱. کتاب «تذکرة الاولیاء»، تنها اثر عطار به نثر است که از لابه لای آن می توان ویژگی های اسلوب نثرنویسی مؤلف را شناخت.۲. کتاب «تذکرة الاولیاء»، از کهن ترین نوشته های فارسی در باره بزرگان تصوف به شمار می آید که حاوی بسیاری از روایات منسوب به مشایخ صوفیه و کرامات آنها و سخنان منقول از آنان است.۳. از لابه لای کتاب «تذکرة الاولیاء»،می توان بر علم تصوف و اصول و مبادی آن و مفاهیم و معتقدات و اصطلاحات اهل تصوف آگاهی یافت.علی رغم اهمیت و شهرت فراوانی که این کتاب دارد، هنوز با زبان عربی مورد مطالعه و تحلیل و ترجمه واقع نشده و آنچه در کتب مورخین در باره آن نوشته شده، اندک است و چیزی بیش از معرفی ساده آن نیست؛ مگر تحقیقی که دکتر استعلامی در باره آن به عمل آورده و به کمک آن، دکترای ادبیات فارسی را دریافت نموده است.به دلایل مزبور، ترجمه کتاب یاد شده به زبان عربی لازم گردید تا خواننده عربی زبان بتواند آن را مطالعه کند و از آن بهره مند شود.
[ویکی فقه] تذکرة الاولیاء (ابهام زدایی). تذکرة الاولیاء ممکن است عنوان برای کتاب های ذیل باشد: • تذکرة الاولیاء (عطار نیشابوری)، کتابی عرفانی در شرح احوال بزرگان اولیا و مشایخ صوفیه به فارسی• تذکرة الأولیاء (منال یمنی)، به زبان عربی، به قلم دکتر منال الیمنی عبد العزیز، معرب «تذکرة الاولیاء» عطار نیشابوری
[ویکی فقه] تذکرة الاولیاء (عطار نیشابوری). تَذکرة الاولیاء، کتابی عرفانی در شرح احوال بزرگان اولیا و مشایخ صوفیه به فارسی، است.
این کتاب نوشته فریدالدین عطّارِ نیشابوری می باشد.
[ویکی شیعه] تذکرة الاولیاء (کتاب). تَذْکِرَهُ الاَوْلیاء (به معنای یاد دوستان خدا)، کتابی به زبان فارسی از عطار نیشابوری(زنده در۷۱۶ق) در شرح حال ۹۷ تن از مشایخ صوفیه است که با هدف الگوگیری از سیره عملی و گفتاری آنان تألیف شده است.
عطار سنی مذهب بوده اما ارادت خاصی به اهل بیت پیامبر اکرم(ص) داشته و کتاب خود را با شرح حال امام صادق(ع) آغاز کرده و با شرح حال امام باقر(ع) پایان برده است.
[ویکی نور] تذکرة الأولیاء، از آثار عارف مشهور قرن ششم و هفتم هجری قمری فریدالدین ابوحامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطّار نیشابوری، به زبان فارسی است که در آن، تعدادی از شخصیت های صوفی و عارف را شناسانده است.
این اثر را «رینولد آلن نیکلسون»، تصحیح کرده است.
این کتاب از مقدمه نویسنده و متن اصلی (شامل دو بخش: 1. از امام جعفر صادق(ع) تا منصور بن عمار، 40 نفر؛ 2. از احمد بن عاصم انطاکی تا امام محمدباقر(ع)، 57 نفر (تشکیل شده است. بنابراین مجموعا تعداد 97 نفر)96 مرد و یک زن) در این کتاب معرفی شده انده.
این کتاب با قلمی ادیبانه و با نثری مسجع به نگارش درآمده است.
برای آشنایی با روش و محتوای این اثر، توجه به چند مطلب مفید و جالب ذیل کافی است:
متأسفانه برای اثر حاضر، هیچ فهرستی آماده نشده است.
[ویکی فقه] تذکره الاولیاء (ابهام زدایی). تذکرة الاولیاء ممکن است عنوان برای کتاب های ذیل باشد: • تذکرة الاولیاء (عطار نیشابوری)، کتابی عرفانی در شرح احوال بزرگان اولیا و مشایخ صوفیه به فارسی• تذکرة الأولیاء (منال یمنی)، به زبان عربی، به قلم دکتر منال الیمنی عبد العزیز، معرب «تذکرة الاولیاء» عطار نیشابوری
...
[ویکی نور] تذکره الاولیاء (اصیلی وسطانی). تذکرة الأولیاء، از آثار عارف مشهور قرن ششم و هفتم هجری قمری فریدالدین ابوحامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطّار نیشابوری ، به زبان فارسی در معرفی و شرح حال و سخنان تعدادی از صوفیان است.
درباره اثر حاضر چند نکته گفتنی است:
تذکرة الأولیاء (منال یمنی)
[ویکی نور] تذکره الاولیاء (تعریب). تذکرة الأولیاء، به زبان عربی، به قلم دکتر منال الیمنی عبدالعزیز، معرب«تذکرة الأولیاء» عطار، محمد بن ابراهیم است که منبعی جامع و اصیل در شرح مقامات و کرامات و سیره ی اولیاست.
مترجم که کتاب را به گونه ای فصیح و روان به عربی ترجمه کرده، در مقدمه می فرماید: «این کتاب، به دلایل زیر از اهمیت زیادی برخوردار است:
علی رغم أهمیت و شهرت فراوانی که این کتاب دارد، هنوز با زبان عربی مورد مطالعه و تحلیل و ترجمه واقع نشده و آنچه در کتب مورخین در باره آن نوشته شده، اندک است و چیزی بیش از معرفی ساده آن نیست؛ مگر تحقیقی که دکتر استعلامی در باره آن به عمل آورده و به کمک آن، دکترای ادبیات فارسی را دریافت نموده است.
به دلایل مزبور، ترجمه کتاب یاد شده به زبان عربی لازم گردید تا خواننده عربی زبان بتواند آن را مطالعه کند و از آن بهره مند شود.
بحث ما در پیرامون این کتاب از دو بخش تشکیل یافته است:
[ویکی نور] تذکره الاولیاء (زوار). تذکرة الاولیاء، به زبان فارسی، نوشته فرید الدین عطار نیشابوری، در شرح حال گروهی از عرفاست. عطار، در مقدمه این کتاب، می گوید: «پس از قرآن و اخبار رسول(ص) هیچ سخنی برتر از سخنان مشایخ طریقت نیست». وی، بر پایه همین باور و به درخواست دوستانش، به مطالعه احوال و سخنان عرفا پرداخته و این کتاب را نوشته است.
آن جا که عطار از اسباب و بواعث تألیف این کتاب سخن می گوید، به سادگی می توان دریافت که مقصود وی، احیا و یادآوری ایمان است، در روزگاری که به گفته وی، خیر به شر بدل می شود و اشرار الناس، اخیار الناس را فراموش کرده اند و «مدعیان به لباس اهل معانی بیرون آمده اند» و باید«اهل دل غزالی و دیگر عارفان، احیای علم دین و ایمان بکند و حالات و مقامات ایمانی مثل توبه، ارادت، صحبت، توکل و فنا را در قلوب مسلمانان احیا کنند».
به گفته بسیاری از محققان، این کتاب، منبع جامع و مهم شرح مقامات و کرامات و حالات و اوقات و اشارات و احوال و اقوال و سیره اولیا به شمار می رود.
اهمیت و قدر ادبی این کتاب و انشا و اسلوب عباراتش را بسیاری ستوده اند، تا جایی که آن را در زبان فارسی بی مانند خوانده اند و حتی برخی از محققان، مانند مرحوم علامه قزوینی، بر این باور بودند که در زبان فارسی کتابی با این دو صفت؛ یعنی سادگی و شیرینی وجود ندارد.
درون مایه کتاب، در یک مقدمه و 72 باب گنجانده شده است که هر یک از آنها، زندگی، حالات، اندیشه ها و سخنان عارفی را در بر دارد.
[ویکی فقه] تذکره الاولیاء (عطار نیشابوری). تَذکرة الاولیاء، کتابی عرفانی در شرح احوال بزرگان اولیا و مشایخ صوفیه به فارسی، است.
این کتاب نوشته فریدالدین عطّارِ نیشابوری می باشد.
محتوای کتاب
این کتاب مشتمل است بر مقدمه و ۷۲ باب که هریک به زندگی، حالات، اندیشه ها و سخنان یکی از عارفان اختصاص دارد؛ نخستین باب به حالات و سخنان امام جعفر صادق علیه السلام و آخرین باب به حسین بن منصور پارسی معروف به حلاّج (متوفی ۳۰۹).
ملحقات
دست نویس های معتبر تذکرة الاولیاء تا قرن دهم، شامل همین مطالب است، اما پس از قرن دهم فصل های دیگری با عنوان «ذکر متأخران از مشایخ کبار» بر این کتاب افزوده شده که حالات و سخنان ۲۵ تن از عارفان قرن های چهارم و پنجم را دربر دارد. بیشتر این پیوست از مآخذی برداشته شده که احتمالاً در دسترس مؤلف تذکرة الاولیاء نیز بوده و مطالب آن به شیوه تذکرة الاولیاء تألیف شده است، ازینرو بسیاری از پژوهشگران معاصر، از جمله نیکلسون، آن را جزو اصل کتاب پنداشته اند. این ملحقات در هیچ یک از نسخه های کهن کتاب نیست، و فهرستی هم که عطّار در آغاز کتاب آورده، شامل همان ۷۲ نام است. در بعضی از نسخه های تذکرة الاولیاء که تا پایان قرن دهم تحریر شده، از جمله نسخه مورخ ۹۸۵ در کتابخانه (شماره ۱) مجلس شورای اسلامی به دنبال ۷۲ باب کتاب، رساله هفت وادی منسوب به عطّار افزوده شده است. بنا بر مجموعِ دلایل و قراین، تذکرة الاولیاء تا اواخر قرن دهم شامل همان ۷۲ باب بوده است.
نقل سخنان مشایخ در این کتاب
...
[ویکی فقه] تذکره الاولیاء (منال یمنی). «تذکرة الاولیاء»، به زبان عربی ، به قلم دکتر منال الیمنی عبد العزیز، معرب «تذکرة الاولیاء» عطار نیشابوری است که منبعی جامع و اصیل در شرح مقامات و کرامات و سیره ی اولیاست .
مترجم که کتاب را به گونه ای فصیح و روان به عربی ترجمه کرده، در مقدمه می فرماید: «این کتاب، به دلایل زیر از اهمیت زیادی برخوردار است:۱. کتاب «تذکرة الاولیاء»، تنها اثر عطار به نثر است که از لابه لای آن می توان ویژگی های اسلوب نثرنویسی مؤلف را شناخت.۲. کتاب «تذکرة الاولیاء»، از کهن ترین نوشته های فارسی در باره بزرگان تصوف به شمار می آید که حاوی بسیاری از روایات منسوب به مشایخ صوفیه و کرامات آنها و سخنان منقول از آنان است.۳. از لابه لای کتاب «تذکرة الاولیاء»،می توان بر علم تصوف و اصول و مبادی آن و مفاهیم و معتقدات و اصطلاحات اهل تصوف آگاهی یافت.علی رغم اهمیت و شهرت فراوانی که این کتاب دارد، هنوز با زبان عربی مورد مطالعه و تحلیل و ترجمه واقع نشده و آنچه در کتب مورخین در باره آن نوشته شده، اندک است و چیزی بیش از معرفی ساده آن نیست؛ مگر تحقیقی که دکتر استعلامی در باره آن به عمل آورده و به کمک آن، دکترای ادبیات فارسی را دریافت نموده است.به دلایل مزبور، ترجمه کتاب یاد شده به زبان عربی لازم گردید تا خواننده عربی زبان بتواند آن را مطالعه کند و از آن بهره مند شود.
بخشهای کتاب
بحث ما در پیرامون این کتاب از دو بخش تشکیل یافته است:
← بخش اول
نرم افزار عرفان۳،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
[ویکی شیعه] تذکره الاولیاء (کتاب). تَذْکِرَهُ الاَوْلیاء (به معنای یاد دوستان خدا)، کتابی به زبان فارسی از عطار نیشابوری(زنده در۷۱۶ق) در شرح حال ۹۷ تن از مشایخ صوفیه است که با هدف الگوگیری از سیره عملی و گفتاری آنان تألیف شده است.
عطار سنی مذهب بوده اما ارادت خاصی به اهل بیت پیامبر اکرم(ص) داشته و کتاب خود را با شرح حال امام صادق(ع) آغاز کرده و با شرح حال امام باقر(ع) پایان برده است.
مؤلف تذکرة الاولیاء، ابوحامد یا ابوطالب محمد بن ابی بکر ابراهیم بن مصطفی بن شعبان ملقب به فریدالدین، مشهور به عطار است که تاریخ دقیق تولد و درگذشتش دانسته نیست، اما چون تألیف تذکرة الاولیاء در حدود سنهء ۷۱۶ق بوده است پس تا سال ۷۱۶ق زنده بوده است.