دانشنامه اسلامی
کتاب با دو مقدمه از آقایان محمد حسن حسن حمیدی و محمد برکت در اشاره به مقام علمی علامه کجوری و بیان زندگی نامه مفصل ایشان آغاز شده است. مطالب کتاب نیز در دو باب و هر باب در یک مقدمه و چندین مسأله، به صورت پرسش و پاسخ، ارائه شده است.
دربردارنده یک مقدمه و نه مسأله به ترتیب زیر می باشد:
در مقدمه، ابتدا درباره معنای لغوی و عرفی اجتهاد بحث شده است. نویسنده معتقد است که این واژه، یا مأخوذ از جُهد به معنی وسع و طاقت می باشد، یا از جَهد به معنای مشقت و طبق هر دو نظر، معنای این واژه و ویژگی های آن را بررسی کرده است.
بررسی احتمالات چهارگانه موجود در ملکه اجتهاد، بررسی این نکته که آیا مراد از ملکه، ملکه تحصیل حکم واقعی است یا تحصیل حکم ظاهری و یا اینکه مراد، ملکه تحصیل اعم از هر دو است، تعاریفی که برای اجتهاد ذکر شده از جمله مطالب مطرح شده در مقدمه است.
[ویکی نور] الاجتهاد و التقلید (آملی). الاجتهاد و التقلید، به قلم شیخ ضیاء الدین نجفی ، حاوی بحث هایی علمی است که وی، از درس های اصولی استاد خود، میرزا هاشم آملی، استفاده کرده است.
کتاب، به زبان عربی است و به بررسی دو مسئله مهم اجتهاد و تقلید و فروع مرتبط با آنها، اختصاص دارد و در سال 1400ق، نوشته شده است.
کتاب، با مقدمه مؤلف، در تقسیم احکام به اصول و فروع، آغاز و مطالب، در دو جزء و هر جزء، در چندین بخش، ارائه شده است.
تفاوت اجتهاد شیعه با سنی، مبادی اجتهاد، شئون فقیه، بررسی مبحث تقلید در آیات و روایات، کلام شیخ طوسی در رابطه با سیره متشرعه در تقلید، عدم جواز تقلید در ضروریات و اوصاف و شرایط مفتی، از جمله مباحث مهم کتاب می باشد.
جزء اول، مباحث مربوط به اجتهاد را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (ابهام زدایی). الاجتهاد و التقلید ممکن است اسم برای کتاب های ذیل باشد:• الاجتهاد و التقلید (للامام الخمینی)، تألیف آیت الله سیدروح الله موسوی خمینی ( امام خمینی)• الاجتهاد و التقلید (للشیخ الانصاری)، تألیف شیخ مرتضی انصاری• الاجتهاد و التقلید (مطارح الانظار)، تقریرات درس اصول فقه، شیخ اعظم، شیخ مرتضی انصاری• الاجتهاد و التقلید (اصول الاستنباط)، تألیف سید علی نقی حیدری• الاجتهاد و التقلید (الاصول فی علم الاصول)، تقریرات درس های آیت الله میرزا علی ایروانی نجفی• الاجتهاد و التقلید (التعلیقة علی معالم الاصول)، اثر آیت الله سید علی موسوی قزوینی• الاجتهاد و التقلید (الفصول الغرویة)، نوشته محمد حسین بن محمدرحیم ایوان کیفی ورامینی اصفهانی، معروف به محمد حسین اصفهانی• الاجتهاد و التقلید (الفوائد الحائریة)، نوشته محمدباقر بن محمداکمل بهبهانی مشهور به وحید بهبهانی• الاجتهاد و التقلید (بحوث فی الاصول)، تألیف محمدحسین بن محمدحسن بن علی اکبر نخجوانی اصفهانی کمپانی• الاجتهاد و التقلید (سیدرضا صدر)، نگارش آیت الله سیدرضا صدر• الاجتهاد و التقلید (للاردکانی)، تألیف شیخ مرتضی اردکانی یزدی• الاجتهاد و التقلید (مفتاح الوصول الی علم الاصول)، اثر آیت الله سیدمحمدمجاهد طباطبایی حائری• الاجتهاد و التقلید (منتهی الاصول)، تألیف آیت اللّه سیدمیرزاحسن موسوی بجنوردی• الاجتهاد و التقلید ضیاءالدین عراقی (کتاب)، تألیف آیت الله ضیاءالدین عراقی• الاجتهاد و التقلید محقق حلی (کتاب)، تألیف محقق حلی، شیخ نجم الدین، ابوالقاسم، جعفر بن حسن بن یحیی بن سعید هذلی• الاجتهاد و التقلید محمد مهدی کجوری (کتاب)، نگارش محمد مهدی کجوری شیرازی • رسالة فی الاجتهاد و التقلید (بروجردی)، اثر محمد تقی بروجردی (۱۴۱۱ ق) به زبان عربی، درباره اجتهاد و تقلید و در یک جلد• رسالة فی الاجتهاد و التقلید (اراکی)، اثر آیت الله محمدعلی اراکی، به زبان عربی، درباره اجتهاد و تقلید
...
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (اصول الاستنباط). کتاب "الاجتهاد و التقلید (اصول الاستنباط)" تألیف « سید علی نقی حیدری ». ایشان از دانشمندان قرن اخیر عراق و از شخصیتها و علمای شهر بغداد به شمار می آید( ۱۳۲۵- ۱۴۰۳ هجری قمری) است، این کتاب یک دورۀ علم اصول فقه است که به روشی جدید نگاشته شده است .
عالم بزرگوار، سید علی نقی حیدری در سال ۱۳۲۵ هجری قمری در شهر کاظمین به دنیا آمد. پدرش سید احمد حیدری از علمای بزرگ و مشهور کاظمین بود. او از همان کودکی تحت تربیت و تعلیم پدر دانشمند خود قرار گرفت و به فراگیری معارف اسلامی و علوم اهل بیت علیهم السلام پرداخت. سید علی نقی حیدری از شخصیتهای قرن اخیر عراق و از دانشمندان و علمای شهر بغداد به شمار می آید. وی آثار گران بهایی در زمینه های گوناگون به نگارش درآورده است. از جمله موضوعات تألیفات ایشان علم اصول فقه ، علم فقه، عقاید، علوم قرآنی و علوم اجتماعی است. او به همراه پدرش به نجف اشرف مهاجرت نموده و از محضر علمای بزرگ و اندیشمندان آن حوزۀ درخشان نیز بهره های وافی برد تا به مقام اجتهاد رسید. وی پس از آن به شهر بغداد بازگشت و یکی از علمای بزرگ آن شهر گردید و شاگردان فراوانی را تربیت نموده و آثار گران بهایی به نگارش درآورد.از جمله اساتید وی می توان به این شخصیتها اشاره نمود: ۱- پدرش سید احمد حیدری، ۲- شیخ حسین رشتی ، ۳- میرزا حسین نائینی ، ۴- سید ابو الحسن اصفهانی ، ۵- شیخ عبد اللّٰه مامقانی ، ۶- میرزا ابو الحسن مشکینی ، ۷- سید محمود شاهرودی . سرانجام عالم اندیشمند، سید علی نقی حیدری، پس از عمری خدمت به علوم و معارف اسلامی در سال ۱۴۰۳ هجری قمری دیده از جهان فرو بست و به دیار باقی شتافت.
درباره کتاب
این کتاب یک دورۀ علم اصول فقه است که به روشی جدید نگاشته شده است. کتاب« أصول الاستنباط» امروزه به عنوان اولین کتاب اصولی است که طلاب حوزۀ علمیّۀ قم آن را فرا می گیرند. این کتاب به جای معالم الأصول تدریس می گردد.
ارزش و اعتبار کتاب
کتاب أصول الاستنباط توسط یکی از شخصیتهای علمی برجستۀ حوزۀ علمیّۀ نجف و یکی از شاگردان علامۀ نائینی و سید ابو الحسن اصفهانی نگاشته شده است. این کتاب علاوه بر سبکی روان، کتابی ارزشمند برای آشنایی دانش پژوهان با علم اصول است. این کتاب مورد تأیید علمای حوزۀ علمیّۀ قم قرار گرفته و هم اکنون به عنوان اولین کتاب درسی در رشته علم اصول فقه تدریس می گردد.
انگیزۀ نگارش
...
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (الاصول فی علم الاصول). «الاصول فی علم الاصول» تقریرات درس های آیت الله میرزا علی ایروانی نجفی، از مباحث استدلالی و تحقیقی مهم در میان کتاب های اصولی شیعه در سده چهاردهم هجری است.
در مقدمه کتاب، شرح تحلیلی از زندگی، آثار و استادان آمده است. سپس متن کتاب که شامل یک دوره مسایل علم اصول است ذکر شده و در خاتمه، مبحث اجتهاد و تقلید گنجانده شده است که این مقاله به آن می پردازد.
انگیزه تالیف
تنقیح و تبیین مسایل مهم کلی علم اصول و به طور خاص مباحث اجتهاد و تقلید هدف اصلی این کتاب است.
ساختار کتاب
گزیده ای از مهم ترین مسایل اجتهاد و تقلید به شیوه ای موجز و تحقیقی و تحت عنوان مسئله طرح شده است. تبیین شقوق مورد ابتلای اجتهاد و تشریح جوانب هر مسئله روش کلی این نویسنده است.
گزارش محتوا
...
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (التعلیقة علی معالم الاصول). «تعلیقة علی معالم الاصول (الاجتهاد و التقلید)» اثر آیة الله سید علی موسوی قزوینی، از تعلیقات و شروح مفصل کتاب معالم الاصول می باشد که در قرن سیزدهم نگارش یافته است.
جلد ۷ کتاب تماما به مسایل، مبانی نظری و استدلال های مربوط به اجتهاد و تقلید اختصاص دارد و از مفصل ترین تعلیقات و کتبی است که درباره فروعات این مبحث، تحقیق و تدقیق نظری انجام داده است.
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (التعلیقه علی معالم الاصول). «تعلیقة علی معالم الاصول (الاجتهاد و التقلید)» اثر آیة الله سید علی موسوی قزوینی، از تعلیقات و شروح مفصل کتاب معالم الاصول می باشد که در قرن سیزدهم نگارش یافته است.
جلد ۷ کتاب تماما به مسایل، مبانی نظری و استدلال های مربوط به اجتهاد و تقلید اختصاص دارد و از مفصل ترین تعلیقات و کتبی است که درباره فروعات این مبحث، تحقیق و تدقیق نظری انجام داده است.
انگیزه تالیف
شرح مباحث کتاب معالم و بررسی جوانب هر موضوع و حل معضلات نظری است که در عبارات متن آمده است.
ساختار کتاب
متن معالم در بالای صفحه و تعلیقات آن در ذیل قرار گرفته است. این تعلیقات بیش از هر چیز شامل تتبعات مفصل شارح و استخراج اقوال و عبارات اصولیان و پاسخ به اشکالات و تحریر محل نزاع در هر مبحث می باشد.شارح حتی گاهی از مباحث اصولی خارج شده و احادیث و اخبار اخلاقی و نکات اجتماعی طرح می کند.ویژگی دیگر این اثر، پوشش دادن به اختلافات مربوط به نظریه انفتاح و انسداد باب اجتهاد و نیز رد اقوال و نظریات اخباریان می باشد.نظریه های اخباریان با استناد به اقوال صاحب فوائد المدینة بررسی و نقد شده و از مشروعیت اجتهاد و مکتب اصولیان دفاع شده است.
گزارش محتوا
...
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (الفصول الغرویة). کتاب الاجتهاد و التقلید (الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة) نوشته محمد حسین بن محمد رحیم (عبد الرحیم) ایوان کیفی ورامینی اصفهانی (متوفای بین ۱۲۵۴ تا ۱۲۶۱ قمری) معروف به محمد حسین اصفهانی به زبان عربی و در موضوع فقه استدلالی می باشد.
کتاب فصول از دو قسمت تشکیل شده است. تقسیم بندی مطالب کتاب با عنوان «فصل» می باشد و شاید نام کتاب نیز بر اساس همین تقسیم بندی «الفصول» نامیده شده است. چنان که تقسیم بندی مطالب در قوانین الاصول با عنوان «قانون» و در هدایة المسترشدین با عنوان «هدایة» است.
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (الفصول الغرویه). کتاب الاجتهاد و التقلید (الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة) نوشته محمد حسین بن محمد رحیم (عبد الرحیم) ایوان کیفی ورامینی اصفهانی (متوفای بین ۱۲۵۴ تا ۱۲۶۱ قمری) معروف به محمد حسین اصفهانی به زبان عربی و در موضوع فقه استدلالی می باشد.
کتاب فصول از دو قسمت تشکیل شده است. تقسیم بندی مطالب کتاب با عنوان «فصل» می باشد و شاید نام کتاب نیز بر اساس همین تقسیم بندی «الفصول» نامیده شده است. چنان که تقسیم بندی مطالب در قوانین الاصول با عنوان «قانون» و در هدایة المسترشدین با عنوان «هدایة» است.
← بخش اول
۱. مؤلف در خطبۀ کتاب مدعی شده که در علم اصول بین تالیفات و کتابهای علما و محققین صالح رضوان الله علیهم، کتابی را که بیماریهای علم اصول را شفا بدهد پیدا نکرده است، اگر چه تالیفات و کتابهای زیادی نگاشته شده؛ بنابراین تصمیم گرفته کتابی بنویسد که مسائل مهم این علم را در بر بگیرد و مسائل مهم آن را بیان کند. او در انتها می فرماید: «فاوردت فیه تحقیقات بلغ الیها نظری و ذکرت فیه تنبیهات عثر علیها فکری مما لم یسبقنی الیها احد غیری» ۲. اگر چه مؤلف ادعا می کند قبلا این مطالب را کسی بیان نکرده، اما همچنانکه از عبارتهای ایشان معلوم می شود، این نظریات در بین علمای اصولی رایج بوده، بلکه مشهور هم بوده است. مثل «الحق ان الامر بالشی ء مطلقا تقتضی ایجاب ما لم یتم بدونه من المقدمات الجائزة، وفاقا لاکثر المحققین و «الحق عندی ما ذهب الیه الاکثرون» و «فالمختار عندی ما ذهب الیه النافون» و «الحق ان هیئة الامر لا دلالة لها علی مرة و لا تکرار، وفاقا لجماعة من المحققین» و بسیاری از این نمونه ها که نشان دهندۀ آن است که این نظریات به وسیلۀ علمای قبل از او مطرح شده است.۳. میرزا موسی تبریزی صاحب اوثق الوسائل فی شرح الرسائل با احاطه ای که به منشا نظریات صاحب فصول داشته، گاهی در مقام توجیه بر آمده است. او در کتابش اینطور آورده: «اقول قد اختار الثانی صاحب الهدایة و الفصول و سبقهما الشیخ اسد الله التستری و هو لا یقدح فیما ذکره فی الفصول من انه لم یسبقه الی ما اختاره احد، لانه مع اخیه الفاضل البارع صاحب الهدایة من تلامذة الشیخ المذکور و لا غرو فی نسبة التلمیذ مطالب شیخه الی نفسه کما جری دیدنهم علیه فی امثال هذا الزمان.»
اشکالات بر قوانین
۱. مؤلف در خطبۀ کتاب علت طرح نظریات صاحب قوانین و مناقشه در نظریات او را تقاضای یکی از شاگردان محقق و مدقق خود،که احتمالا شیخ جعفر بن حسین تستری متوفای ۱۳۰۳ قمری، است؛ ذکر کرده و بعد اینطور می نویسد: «فاعذرونی ان اکثرت من الرد و الایراد او صرحت بالضعف و الفساد و لا ترموا علی ذلک بالشنع، فان الحق احق بان یبدی» که با این عبارت سعی دارد اتهام اهانت به صاحب قوانین را از خود دور کند، ولی به نظر می رسد قسمت عمدۀ کتاب در رد نظریات صاحب معالم و به خصوص صاحب قوانین نگاشته شده باشد و شاید بتوان گفت در واقع، الفصول الغرویة، رد بر قوانین الاصول است.۲. از طرف دیگر، در کتاب دیده نشده مؤلف از صاحب قوانین تعریف و تمجید کند و فقط در یک مورد بعد از اینکه از نظریۀ صاحب قوانین تعبیر به «عجایب اوهام» می کند اینطور دارد: «هذا محصل کلامه بعد تنقیحه و تصحیحه و انت خبیر بان الفاضل المذکور بمکانة من متانة النظر فهو اجل من ان یخطر بباله هذه التوهمات الواهیة فضلا من ان یعترف بصحتها و یستند الیها، بل الظاهر منشا توهمه علی ما یستفاد من بیانه» که اگر چه در ابتدا این توهم را انکار می کند، اما باز هم در عبارتش نسبت توهم را ذکر می کند.۳. اصولا در کتاب فصول بسیار زیاد دیده می شود که از عبارتهای مختلفی در تضعیف نظریات صاحب قوانین نظیر «قد توهم فی المقام تفصیلا رکیکا» و «من عجائب الاوهام ما سنح للفاضل المعاصر فی المقام» استفاده شود و به عنوان نمونه در صفحۀ ۱۶۴ از تعابیر «غیر واضح، غیر مفید، غیر سدید، غیر مستقیم، لا یعقل له وجه، غایة السقوط و الضعف، ضعفه اظهر، انها فاسدة فی نفسها» برای نفی نظریات صاحب قوانین استفاده شده و حتی آخرین سطر کتاب اینطور آمده است «و هذا الجمع فاسد کسابقیه و مثله ما حکی عن بعض الافاضل (صاحب قوانین) من حمل اخبار الارجاع علی غیر المتناقضین» با توجه به این موارد به نظر می رسد آنچه صاحب فصول در خطبۀ کتاب در رابطه با تشنیع و اهانت به صاحب قوانین از خود نفی کرده، صحیح نباشد.
ویژگیهای کتاب
...
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (الفوائد الحائریة). کتاب الاجتهاد و التقلید الفوائد الحائریة نوشته محمد باقر بن محمد اکمل بهبهانی مشهور به وحید بهبهانی (متوفای ۱۲۰۶ قمری) به زبان عربی و در موضوع فقه استدلالی می باشد.
در هر دوره از مراحل رشد علم اصول ، بزرگانی از علما تحولی عظیم در آن ایجاد کرده اند. یکی از این ستاره های درخشان وحید بهبهانی قدس سره می باشد. اگر چه او چکیدۀ افکارش را در سایر تعلیقه ها و شروحی که بر کتابهای اصولی زده است مثل شرح معالم ، حاشیه بر مفاتیح ، حاشیه بر مدارک و نظایر آن به رشتۀ تحریر در آورده است اما کتاب فوائد الحائریه مجموعه ای از ابتکارات و خلاقیت های او در سایر کتابهای اصولیش می باشد که به بعضی از آنها مثل حاشیه بر مفاتیح، حاشیه بر مدارک و الذخیره ، اثبات اجماع و رسالۀ استصحاب در کتاب اشاره شده است.
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (الفوائد الحائریه). کتاب الاجتهاد و التقلید الفوائد الحائریة نوشته محمد باقر بن محمد اکمل بهبهانی مشهور به وحید بهبهانی (متوفای ۱۲۰۶ قمری) به زبان عربی و در موضوع فقه استدلالی می باشد.
در هر دوره از مراحل رشد علم اصول ، بزرگانی از علما تحولی عظیم در آن ایجاد کرده اند. یکی از این ستاره های درخشان وحید بهبهانی قدس سره می باشد. اگر چه او چکیدۀ افکارش را در سایر تعلیقه ها و شروحی که بر کتابهای اصولی زده است مثل شرح معالم ، حاشیه بر مفاتیح ، حاشیه بر مدارک و نظایر آن به رشتۀ تحریر در آورده است اما کتاب فوائد الحائریه مجموعه ای از ابتکارات و خلاقیت های او در سایر کتابهای اصولیش می باشد که به بعضی از آنها مثل حاشیه بر مفاتیح، حاشیه بر مدارک و الذخیره ، اثبات اجماع و رسالۀ استصحاب در کتاب اشاره شده است.
تاریخ تالیف و انتشار
مؤلف الذریعة ، تاریخ تالیف فوائد الحائریۀ قدیمی را روز دوم ربیع الثانی سال ۱۱۸۰ دانسته است ولی در رابطه با تاریخ تالیف فوائد الحائریۀ جدید مطلبی را بیان نکرده است.نکتۀ قابل توجه اینکه در ترجمۀ کتاب «مجموعة اصولیة و فقهیة» آقا بزرگ تهرانی در الذریعة اینطور آورده است که کتاب فوائد الحائریه با ۹ کتاب دیگر در این مجموعه در سال ۱۱۷۸ بوسیلۀ سید عبدالله بن محمد تقی موسوی لاریجانی تدوین شده است و در آخر آن اینطور نوشته شده است: «من تالیقات قطب المجتهدین فی اصول الفقه مولانا و استاذنا وحید عصره الآقا محمد باقر دام ظله العالی» که نشان از تالیف این کتاب در زمان وحید بهبهانی قدس سره دارد. بنابراین معلوم نیست که کتاب در سال ۱۱۷۸ به پایان رسیده است یا ۱۱۸۰. کتاب « مجموعة اصولیة و فقهیة » در اختیار سید محمد علی روضاتی بوده و قسمت اجازات کتاب «مجموعة اصولیة و فقهیة» در کتاب «ریاض الابرار» آورده شده است. کتاب فوائد الحائریة العتیقة در ابتدا از کتاب فوائد الحائریة الجدیدة که به آن ملحقات نیز گفته می شده، جدا بوده است و بعدها در کنار هم قرار داده شده اند. البته بعضی از مباحث فوائد حائریۀ جدید به فوائد حائریۀ قدیمی ارجاع داده شده است مثل فائدۀ ۲۳ (قد ذکرنا فی الفوائد) یا در فایدۀ ۲۵ همینطور در فائدۀ ۲۷ (التی اشرنا الیها فی الفوائد الحائریة) که مؤلف نام قسمت اول کتاب را بدون ذکر «قدیمی» یا «جدید» نگاشته است. نسخه ای که کتاب موجود از روی آن چاپ شده است مشخص نیست اما این نسخه باید قبل از سال ۱۲۷۰ که این دو کتاب در آخر الفصول چاپ شده است نگاشته شده باشد. در آخر فوائد الحائریۀ قدیمی اینطور نوشته شده که در ۲۲ ربیع الاول ۱۲۴۲ قمری نگارش آن پایان یافته است و در آخر فوائد الحائریۀ جدید نوشته شده در ۲۱ ربیع الثانی سال ۱۲۴۲ قمری به پایان رسیده است. ناشر کتاب موجود مجمع الفکر الاسلامی است و در انتشارات باقری در قم ، در سال ۱۴۱۵ قمری به چاپ رسیده است.
تقسیم بندی مطالب کتاب
همانطور که گفته شد کتاب شامل دو قسمت است. قسمت اول الفوائد الحائریة العتیقة شامل ۳۶ فائده و خاتمه است و قسمت دوم، کتاب الفوائد الحائریة الجدیدة شامل ۳۵ فائده می باشد.در این کتاب، تقسیم بندی خاصی به صورت کتب اصولی متداول وجود ندارد و مباحث الفاظ و مباحث عقلی از هم جدا نشده اند. در فوائد الحائریۀ قدیمی مباحث حجیت خبر واحد ، جواز تقلید ، عمل به ظن ، تعارض اخبار ، اصل برائت ، استصحاب ، اقسام اجماع ، علامتهای حقیقت و مجاز ، مشتق و قسمتی از مبحث اجتهاد مطرح شده و در فوائد الحائریۀ جدید مباحث تقیه ، حسن و قبح عقلی ، حمل مطلق بر مقید ، بحث قیاس ، اصل احتیاط و مباحث تکمیلی اجتهاد و تقلید و سایر مباحث مطرح شده است.
ویژگی های کتاب
...
[ویکی نور] الاجتهاد و التقلید (امام خمینی). الاجتهاد و التقلید تألیف آیة الله، سید روح الله موسوی خمینی(امام خمینی)، به زبان عربی است.
امام خمینی(ره)، در این کتاب دو هدف عمده را دنبال می کنند: 1. ایجاد زمینه فکری لازم جهت ارائه نظریه ولایت فقیه. 2. طرح مسئله اجتهاد و تقلید به گونه ای که نهاد مرجعیت، تقویت شده و به تبع آن، نیروی اجتماعی لازم جهت تغییر اجتماعی(انقلاب)، به وجود آید.
کتاب، از یک مقدمه، 5 فصل و فهارس عمومی ترکیب یافته و به شیوه فقه استدلالی و با استناد به روایات امامان معصوم(ع)، به نگارش درآمده است. در فصول مختلف این نوشتار دیدگاه های فقه سیاسی اسلام در زمینه ولایت فقیه و حکومت اسلامی آشکار است.
محققان در مقدمه، به توصیف دیدگاه های امام خمینی در زمینه اجتهاد و احکام حکومتی و تأثیر زمان و مکان در استنباط احکام پرداخته و شرایطی که ایشان برای رسیدن به مقام اجتهاد بیان کرده را به همراه گزارشی از سیر تألیف کتاب، ارائه می نمایند.
از دیدگاه مؤلف، 6 شأن برای فقیه وجود دارد. شئون مزبور که در فصل اول آمده، عبارتند از: 1. عدم جواز مراجعه به غیر در تکالیف شرعی. 2. جواز عمل بر طبق رأی خود. 3. منصب افتاء. 4. منصب قضاوت. 5. منصب زعامت سیاسی. 6. مرجعیت تقلید.
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (بحوث فی الاصول). مؤلف کتاب محمد حسین بن محمد حسن بن علی اکبر نخجوانی اصفهانی کمپانی متوفای ۱۳۶۱ هجری قمری می باشد.
نام کتاب «بحوث فی الاصول» به عنوان یکی از تالیفات مرحوم کمپانی در الذریعة و اعیان الشیعة دیده نمی شود و فقط نام کتاب اجتهاد و تقلید به صورت یک کتاب مستقل در الذریعة آمده است.
مباحث کتاب
این کتاب از سه قسمت تشکیل شده است:قسمت اول الاصول علی نهج الحدیث است که مؤلف نتوانسته آن را به پایان برساند.قسمت دوم طلب و اراده و قسمت سوم اجتهاد و تقلید می باشد.قسمتهای سه گانۀ کتاب ابتدا به صورت مستقل نگاشته شده و بعدها در کنار هم قرار داده شده و به وسیلۀ موسسۀ نشر اسلامی تحت نظارت جامعۀ مدرسین در قم به صورت مستقل و با نام بحوث فی الاصول انتشار یافته است. به همین دلیل در مقدمۀ کتاب به نقل از مؤسسۀ نشر اسلامی جامعۀ مدرسین اینطور گفته شده: «قد سمیناه ب بحوث فی الاصول».
تاریخ تالیف
از نظر تاریخ تالیف قسمت های کتاب، کتاب طلب و اراده قبل از دو قسمت دیگر نوشته شده، زیرا این قسمت قبل از وفات آخوند خراسانی در سال ۱۳۲۹ تدوین شده است. در این قسمت عبارت های «شیخنا ادام الله ایامه، استادنا الاعظم و عمادنا الافخم دام ظله» دیده می شود. همچنین قبل از وفات ملا علی بن فتح الله نهاوندی، صاحب تشریح الاصول (متوفای سال ۱۳۲۲)، تدوین شده، چرا که در کتاب عبارت «بعض نحاریر العصر سلمه الله تعالی» آمده، که مقصود ایشان است. قسمت اجتهاد و تقلید بعد از وفات مرحوم آخوند در سال ۱۳۲۹ و قبل از کتاب الاصول علی نهج الحدیث تدوین شده، زیرا کتاب الاصول علی نهج الحدیث در آخرین سال زندگانی مرحوم کمپانی نوشته شده و مؤلف نتوانسته آن را به پایان برساند. در انتهای کتاب الاصول علی نهج الحدیث اینگونه آمده است: «الی هنا بلغ شیخنا العلم الاوحد آیة الله المحقق الفذ بعد سنة من شروعه، فلم یمهله اجله المحتوم ان یبلغ ما رام و یتم مشروعه المقدس فجاء کتابه الناجع مبتورا». (الاصول علی نهج الحدیث ص۱۵۵)
انگیزۀ نگارش
...
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (سیدرضا صدر). کتاب الاجتهاد و التقلید نگارش آیت الله سیدرضا صدر است که به شیوه تفصیلی و اجتهادی به مساله اجتهاد و تقلید پرداخته است. چاپ دوم این اثر در سال ۱۴۲۰ ه . ق. از سوی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم منتشر شده است.
کتاب «الاجتهاد و التقلید» نوشته آیة الله سید رضا صدر، به زبان عربی است و به اهتمام سید باقر خسروشاهی و گروهی از ویراستاران و محققان دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم آماده چاپ شده است. این کتاب، به شیوه ای تفصیلی و اجتهادی به بررسی مسئله اجتهاد و تقلید پرداخته است.
ساختار
کتاب، از یک مقدمه و ۳ بخش کلی و ترکیب یافته است.مؤلف، مطالب خود را به شیوه فقه استدلالی ، به همراه نقل اقوال با ذکر مستندات در پاورقی ارائه کرده است.
گزارش محتوا
[ویکی نور] الاجتهاد و التقلید (صدر). الاجتهاد و التقلید نوشته آیت الله سید رضا صدر، به زبان عربی است و به اهتمام سید باقر خسروشاهی و گروهی از ویراستاران و محققان دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم آماده چاپ شده است.
این کتاب، به شیوه ای تفصیلی و اجتهادی به بررسی مسئله اجتهاد و تقلید پرداخته است.
کتاب، از یک مقدمه و 3 بخش کلی و فهرست منابع ترکیب یافته است.
مؤلف، مطالب خود را به شیوه فقه استدلالی، به همراه نقل اقوال با ذکر مستندات در پاورقی ارائه کرده است.
مصحح، مختصری از شرح زندگانی و سیره علمی و فعالیت های نوشتاری مؤلف را در مقدمه ای کوتاه ذکر کرده است. در مقدمه مزبور، به اهمیت بحث اجتهاد در حوزه دین، به ویژه در موضوع مهم فقه استدلالی پرداخته شده و مختصری از تاریخ فقه و ادوار مختلف آن بیان و بر مفتوح بودن باب اجتهاد در نزد فقهای شیعه بر خلاف فقهای اهل سنت تأکید شده است.
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (للاردکانی). الاجتهاد و التقلید، بحثی است که در ابتدای غالب کتاب های مهم فقهی تبیین گردیده است، لکن کاری که مؤلف بزرگوار کتاب« الاجتهاد و التقلید»، جناب مستطاب شیخ مرتضی اردکانی یزدی انجام داده; یعنی پرداختن مستقل و تفصیلی به این مسئله، کاری مهم و قابل توجه است که در نتیجه آن، مسئله، از جوانب مختلفی بررسی گردیده است. این کتاب به زبان عربی و در سال ۱۴۰۰ ق، تألیف شده است.
مؤلف، کتاب خود را به دو بخش اجتهاد و تقلید تقسیم کرده است; در بخش نخست که به نام اجتهاد است، ابتدا یازده دلیل اخباری هایی را که منکر جواز تقلید هستند، بازگو نموده، سپس با نگاهی به ادله اربعه، بر اجتهاد استدلال نموده که بعدا به جزئیاتش اشاره خواهیم کرد. در بخش تقلید نیز بعد از ذکر هفت تنیه برای مسائل اجتهاد و تقلید، مسائلی را در این زمینه مطرح نموده است.
گزارش محتوا
← ادله منکرین جواز تقلید
۱. ↑ وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج۲۷، ص۵۰.
...
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (للامام الخمینی). کتاب « الاجتهاد و التقلید» تألیف آیت الله سید روح الله موسوی خمینی ( امام خمینی) با تحقیق مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی که جناب آقای مجتبی تهرانی پاورقی این کتاب را تهیه و تدوین نموده و طی آن مصادر روایی و آیات قرآنی و نقل اقوال فقها را جستجو و در پاورقی آورده است. در پایان کتاب فهرستی از آیات، روایات، اسماء انبیاء و ائمه علیهم السلام ، اعلام، کتب و مصادر تحقیق ذکر شده است.
امام خمینی در این کتاب دو هدف عمده را دنبال می کند:۱- ایجاد زمینه فکری لازم جهت ارائه نظریه ولایت فقیه . ۲- طرح مسئله اجتهاد و تقلید به گونه ای که نهاد مرجعیت تقویت شده و به تبع آن نیروی اجتماعی لازم جهت تغییر اجتماعی( انقلاب ) به وجود آید.
ساختار
از یک مقدمه، ۵ فصل و فهارس عمومی ترکیب یافته و به شیوه فقه استدلالی و با استناد به روایات امامان معصوم علیه السلام به نگارش درآمده است. در فصول مختلف این نوشتار دیدگاه های فقه سیاسی اسلام در زمینه ولایت فقیه و حکومت اسلامی آشکار است.
گزارش محتوا
...
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (للشیخ الانصاری). مولف این کتاب، شیخ مرتضی انصاری از علمای بزرگ و از چهره های درخشان فقهای شیعه در قرن سیزدهم هجری است. این کتاب به بررسی مسالۀ اجتهاد و شرایط تقلید پرداخته است.
مؤلف در آغاز به بیان معنای لغوی و اصطلاحی تقلید و بیان موضوع آن و سپس به بحثی عمیق و گسترده در این رابطه و شرح و توضیح مسائل آن می پردازد. شیخ انصاری در این کتاب به آراء و نظریات دیگران دربارۀ جواز یا حرمت تقلید با ذکر ادلۀ هر یک اشاره دارد. وی در هر مساله مباحث مهم و تنبیهات فراوانی آورده است. (مقدمه و تحقیق آقای محمد محلاتی بر کتاب الاجتهاد و التقلید)
شیوۀ نگارش
صرف نظر از دقت نظر و عمق آراء و حدس صائب شیخ انصاری که زبانزد تمامی اندیشمندان است، برای نشان دادن شعاع اثر گذاری شیخ اعظم و جایگاه بلند وی مباحث زیر طرح می گردد: در نوآوری شیخ تردیدی نیست و بسیاری نیز به این امر اعتراف کرده اند. شاگرد وی، میرزای آشتیانی، در بحر الفوائد گفته است: «کیف و هو مبتکر فی الفن بما لم یسبقه فیه سابق». از دیگر ویژگیهای ایشان تنبیهات فراوانی است که برای مسائل گوناگون می آورد. در هر مبحثی، پس از طرح نزاع و ذکر اقوال و نقد و بررسی آن، ملحقاتی باقی می ماند که مسکوت گذاردن آنها سبب نقصان پژوهش و تحقیق می گردد. شیخ انصاری در پایان بسیاری از مباحث طرح شده، این لواحق را با عنوان تنبیهات مورد دقت نظر و کنکاش قرار داده است. از دیگر برجستگیهای شیخ انصاری توان او بر طراحی موضوعات جدید و تازه و گسترده ساختن مباحث است. وی در هر مساله به دسته بندی و ابداع می پردازد. حجم جستجو در اندیشه های دیگران از معیارهای ارزیابی، بلکه ارزشیابی پژوهشها و تحقیقات است. شیخ انصاری از این نگاه نیز محققی بنام و برجسته است.
ارزش و اعتبار کتاب
شخصیت شیخ انصاری در حوزه های علمیۀ شیعه ناشناخته نیست. مقام بلند او در فقه و اصول، بیش از یک قرن است که بر مراکز علمی سایه افکنده و او را طلایه دار این دو دانش کرده است. آثار و نوشته های بر جای مانده از این بزرگ مرد، فراوان است و کتاب حاضر نیز یکی از آثار گرانمایه ای است که از این اندیشمند بزرگ جهان اسلام به دست ما رسیده است.
سخن آقا بزرگ تهرانی
...
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (مطارح الانظار). مطارح الانظار تقریرات درس اصول فقه عالم بزرگوار، شیخ اعظم، شیخ مرتضی انصاری قدس سره است (۱۲۱۴- ۱۲۸۱ هجری قمری). این تقریرات توسط میرزا ابو القاسم بن محمد علی نوری تهرانی، معروف به کلانتری (۱۲۹۲- ۱۲۳۶ هجری قمری) نگاشته شده است.
کتاب حاضر به وسیلۀ فرزند میرزا ابو القاسم نوری، میرزا ابو الفضل نوری تهرانی نوشته شده است. از بین کتابهای مرحوم کلانتری فقط مطارح الانظار چاپ شده است و به عنوان تنها اثر باقی مانده از شیخ انصاری قدس سره در مباحث الفاظ به دلیل نگارش شیوا و بلیغ مؤلف، رواج زیادی پیدا کرده و آن طور که در اعیان الشیعة آمده، همۀ کتابهای مرحوم کلانتری در نجف اشرف نگاشته شده و احتمالا در تهران پاکنویس و تصحیح شده اند. دقیقا مشخص نیست آیا مرحوم کلانتری این کتاب را به صورت مجموعه نوشته، یا اینکه کتابهای مستقلی بوده که بعدها در کنار هم قرار داده شده و عنوان مطارح الانظار را پیدا کرده است. در حاشیۀ بالای صفحۀ اول کتاب اینطور آمده که: آنچه در کتاب با عنوان «هدایة» آمده جزء کتاب مطارح الانظار است و آنچه این طور نیست، مثل مسالۀ ضد و مساله های تقلید اعلم و میت از کتاب مطارح نیست، بلکه از تقریرات بعض الاساطین می باشد. ولی به نظر می رسد این مطلب صحیح نباشد، زیرا در مبحث ادله عقلیه عنوان «هدایة» دیده نمی شود بلکه عنوان «اصل» وجود دارد، با این حال در صفحۀ آخر آن این عبارت آمده: «تم ما افاده قدس الله نفسه الزکیة فی مسائل الملازمة و اصالة الاباحة»، که اشاره دارد به این که این مطالب جزء کتاب مطارح بوده و به وسیلۀ مؤلف نگاشته شده است. الذریعة نیز مبحث ادلۀ عقلیه را مثل مفهوم و منطوق و عام و خاص و مقدمه واجب از تالیفات مرحوم کلانتری دانسته است.
مباحث کتاب
مباحثی که در کتاب مطارح الانظار مطرح شده اند عبارتند از: صحیح و اعم، وجوب مقدمۀ واجب، مسالۀ ضد، اجتماع امر و نهی، آیا نهی اقتضاء فساد را دارد، مفهوم و منطوق، عموم و خصوص، مطلق و مقید، مجمل و مبین، ادلۀ عقلیه و در انتهاء در مسالۀ تقلید میت و اعلم. به علت اینکه مباحث قطع و ظن و برائت و استصحاب و احتیاط و تعادل و تراجیح در فرائد الاصول شیخ انصاری قدس سره وجود دارد، در کتاب مطارح ذکری از آنها به میان نیامده است. همین طور مقدمۀ کتاب، یعنی تعریف، فایده و موضوع علم اصول و مبحث مشتق. قابل ذکر است که مباحث ضد و تقلید میت و تقلید اعلم در کتاب تکرار شده و از مؤلف آنها تعبیر به بعض الاساطین شده است.
مشکلات کتاب
۱- فهرست مطالب کتاب تا صفحۀ ۲۲۹ یعنی ابتدای ادلۀ عقلیه است و این یکی از نقائص آشکار کتاب می باشد. ۲- در بسیاری موارد، صاحبان نظریه های مطرح شده در کتاب، مشخص نیستند و از فعل مجهول استفاده شده، مثل «قد یعترض بوجوه- قد یذکر- قد یستشکل». بنابراین نمی توان به کتابهای آنان مراجعه کرد و نظریه هایشان را بررسی نمود، حتی اگر صاحبان نظریه ها هم مشخص شده باشند کتاب آنها و آدرس صفحات مشخص نیست. ۳- اگر مطلبی از خود کتاب یا کتابهای دیگر مؤلف مطرح شده باشد آدرس آن مشخص نیست و با عبارتهای «کما قرر فی محله- قد اشرنا- کما فصلناه فی محله» و نظائر آن ذکر شده است. البته گاهی آدرس مطلب در متن ذکر شده، نظیر «قد تقدم التحقیق فیهما فیما مر فی الهدایات المتعلقة بالوجوب الشرطی فراجعها» ۴- اگر چه به دست آوردن مبانی اصولی از طریق مباحث و احکام فقهی از ابتکارات شیخ انصاری است، اما گاهی آنچنان مباحث کتاب رنگ فقهی به خود می گیرد که مشکل است تصور شود یک مسالۀ اصولی مورد بررسی واقع شده است، مانند آنچه در صفحۀ ۳۱ کتاب مشاهده می شود. ۵- گاهی در مباحثی نظیر مقدمۀ واجب آنچنان مباحث اصولی چهرۀ منطقی و کلامی به خود می گیرد که مصنف مجبور می شود به دلیل وسعت مباحث منطقی، از چند اصل موضوعی منطقی یا کلامی استفاده کرده و بحث را به نتیجه برساند. مانند این عبارت: «قد طال التشاجر و امتد النزاع بینهما و الثواب مختار العدلیة و تمام الکلام فی ذلک متعلق فن الکلام و لا یسعه المقام». ۶- همانطور که در اعیان الشیعة ذکر شده، مؤلفات شیخ نیاز به تهذیب و تنقیح دارد، اما میرزا ابو القاسم کلانتری کمتر به این مهم پرداخته است.
نکاتی پیرامون کتاب
...
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (مفتاح الوصول الی علم الاصول). کتاب القواعد و الفوائد و الاجتهاد و التقلید (مفاتیح الاصول) اثر آیت الله سید محمد مجاهد طباطبایی حائری به زبان عربی و بحث اجتهاد و تقلید را به صورت فقه استدلالی مطرح نموده است.
کتاب مفاتیح الاصول از مشهورترین تالیفات سید محمد مجاهد بن سید علی صاحب الریاض بن محمد علی بن ابی المعالی الصغیر حسنی طباطبایی (متوفای ۱۲۴۲ قمری) در علم اصول است و کتاب دیگر او «المناهل» در فقه، از کتابهای فقهی مشهور می باشد.
تاریخ تالیف
کتاب مفاتیح در سال ۱۲۲۶ به پایان رسیده، ولی در نسخه ای که در کتابخانۀ حاج شیخ عبد الحسین تهرانی موجود است زمان پایان یافتن کتاب را سال ۱۲۲۹ تعیین کرده، که شاید پاکنویس آن در سال ۱۲۲۹ به پایان رسیده باشد. این کتاب در ایامی که سید محمد مجاهد در اصفهان بوده تالیف شده است.
مباحث کتاب
مباحث کتاب به صورت کلی عبارتند از: دلالت لفظ،مشتق، حقیقت و مجاز، صحیح و اعم، تعارض احوال،اوامر و نواهی، عام و خاص، مطلق و مقید، بحث مفاهیم، نسخ، تاسی به پیامبر، انواع واجب (موسع و مضیق، تخییری و تعیینی، کفایی و عینی)، بیان احوال کتاب و سنت، حجیتخبر واحد، راوی، شرایط عدالت، جرح و تعدیل، استصحاب، خبر متواتر، حجیت علم، حجیت ظن، اجماع، ادلۀ عقلی و قواعد و اصول شرعی (حرج، اصالت برائت، قاعدة میسور)، اجتهاد و تقلید، استصحاب و قیاس.
ویژگی کتاب
...
[ویکی فقه] الاجتهاد و التقلید (منتهی الاصول). کتاب " الاجتهاد و التقلید (منتهی الاصول) " یک دورۀ کامل علم اصول است. مؤلف آن آیت اللّه سید میرزا حسن موسوی بجنوردی از علمای بزرگ و از چهره های درخشان فقهای شیعه در حوزۀ علمیّۀ نجف اشرف ( ۱۳۱۶- ۱۳۹۵ هجری قمری) می باشد، ایشان در این کتاب با بیانی رسا به شرح و تفصیل در مباحث گوناگون علم اصول پرداخته است. این کتاب شامل مباحثی ارزشمند از ثمرات علمی مجالس درس دو استاد بزرگوار مؤلف یعنی مرحوم آقا ضیاء عراقی و علامۀ نائینی است.
آیت اللّه سید میرزا حسن موسوی بجنوردی از علمای بزرگ و از مجتهدان سرشناس حوزۀ علمیّۀ نجف اشرف و از چهره های درخشان فقهای شیعه در عصر حاضر است. ایشان سال۱۳۱۶هجری قمری در روستای« خدا شاه» از توابع بجنورد دیده به جهان گشود.آیت اللّه میرزا حسن بجنوردی تحصیلات خود را از همان زادگاه خود آغاز نمود. وی بخشی از علوم مقدماتی و ادبیات عرب را فرا گرفت. سپس برای ادامۀ تحصیل عازم شهر مشهد مقدس شده و در حوزۀ علمیّۀ آن شهر در جوار حرم ملکوتی امام هشتم امام رضا علیه السلام سیزده سال از محضر بزرگان آن حوزه بهره مند گشت. وی در این دوران علوم عربی و سطوح فقه و اصول را به پایان رساند. در فلسفه و حکمت از محضر حکیم معروف حاج فاضل خراسانی و شیخ آقا بزرگ شهیدی بهره برد. در فقه در مجلس درس سید آقا حسین قمی مشهور، و میرزا محمد خراسانی معروف به آقازاده، و فاضل خراسانی شرکت کرد تا آنکه خود از چهره های سرشناس علمی آن حوزه به شمار آمد.وی در سال ۱۳۴۰ هجری قمری عازم نجف اشرف گردید و در حوزۀ درس آقا ضیاء الدین عراقی شرکت کرده و یک دوره اصول و برخی از کتابهای فقهی را از محضر ایشان بهره برد و همچنین در مجلس درس محقق بزرگ میرزا محمد حسین نائینی یک دوره اصول و ۱۶ سال در مباحث فقهی ایشان شرکت کرد.در سال ۱۳۵۵ و پس از وفات مرحوم نائینی در مجلس درس مرجع بزرگ شیعه سید ابو الحسن اصفهانی شرکت کرده تا آنکه خود از مدرسین و اساتید بزرگ آن حوزه و از شخصیتهای نام آور در فقه و اصول و فلسفه به شمار آمد و آثاری گران بها در علوم اسلامی از خود به یادگار گذاشت .
موضوع کتاب
این کتاب یک دورۀ کامل علم اصول است. مؤلف در این کتاب با بیانی رسا به شرح و تفصیل در مباحث گوناگون علم اصول پرداخته است. این کتاب شامل مباحثی ارزشمند از ثمرات علمی مجالس درس دو استاد بزرگوار مؤلف یعنی مرحوم آقا ضیاء عراقی و علامۀ نائینی است. مؤلف در این کتاب علاوه بر طرح دیدگاههای اصولی اساتید بزرگوار خود به طرح و ارائۀ دیدگاهها و نظریات اصولی خود نیز پرداخته است.
انگیزۀ نگارش
آیت الله سید میرزا حسن موسوی بجنوردی مؤلف دانشمند این کتاب در مقدمه انگیزۀ خود را از نگارش آن چنین بیان می فرماید: « أصرّ علی جمع من الأحبة أن أکتب کتاباً فی علم الأصول مشتملاً علی ما تلقیته من الفحول و وصل إلیه فکری الفاتر و نظری القاصر، فأجبتهم و من اللّه التوفیق و هو حسبی و نعم الوکیل. و سمیته ب منتهی الأصول و رتبته علی مقدمة و مقاصد و خاتمة.» « برخی از دوستان به من اصرار نمودند تا کتابی در علم اصول به نگارش درآورم که شامل مباحث ارزشمندی باشد که از بزرگان این علم دریافت کرده ام و یا فکر و نظر خودم به آن رسیده است. من نیز درخواست آنان را اجابت کرده و از خداوند درخواست موفقیت دارم و او بهترین یاور و کفایت کننده است. این کتاب را منتهی الأصول نامیده ام و آن را بر یک مقدمه، چند مقصد و یک خاتمه مرتب نموده ام».
ارزش و اعتبار کتاب
...
