دانشنامه آزاد فارسی
محدّث، مورّخ و متکلّم امامی، مشهور به سید بن طاووس. در حلّه و بغداد و عتبات عالیات به فراگیری دانش پرداخت و بخش عمده از زندگی خود را در بغداد و در دوران خلافت عباسیان زیست. مورد احترام و علاقه خلفای زمان خود بود امّا به درخواست خلیفه برای تصدی منصب قضا، مقام نقابت علویان عراق، و مقام وزارت پاسخ منفی داد. هنگام هجوم مغولان به عراق، سید به دلیل موقعیت سیاسی و نفوذ کلامی که داشت تلاش کرد تا از ویرانی و خون ریزی بکاهد. هلاکوخان، مقام نقابت علویان را به وی پیشنهاد کرد و سید به سفارش خواجه نصیرالدین طوسی، هرچند به اکراه، آن را پذیرفت (۶۶۱) و تا آخر عمر این مقام را برعهده داشت. سید بن طاووس در سلسله عالمان و محدثان شیعی از اعتبار والایی برخوردار است و اعتبار او به دلیل دانش گسترده و تألیفات متنوع به ویژه پارسایی اوست. سید هرچند در مباحث فقهی دست داشت امّا از پرداختن به آن پرهیز کرده و در میان تألیفات بسیار او تنها یک اثر فقهی دیده می شود. علامه حلّی و نیز برادرزاده اش عبدالکریم بن احمد بن طاووس از شاگردان او بودند و از او اجازۀ روایت داشتند. ابن طاووس کتابخانه بزرگ و معتبری داشت که خود فهرستی از آن تحت عنوان «سعدالسعود» تهیه کرده بود. اخیراً کتابی به نام «کتابخانۀ ابن طاووس» نوشته اتان کولبرگ درباره این کتابخانه و محتوای آن منتشر شده است. از او تألیفات بسیاری در زمینه های کلام، حدیث، رجال، اخلاق و ادعیه برجای مانده و بسیاری از آن ها به فارسی برگردانده شده است. ازجمله آثار اوست: الاقبال لصالح الاعمال مشهور به اقبال؛ جمال الاسبوع بکمال العمل المشروع، این کتاب توسط حاج شیخ عباس قمی به فارسی ترجمه شده؛ الطرائف فی معرفةِ مذاهب الطوائف، با ترجمۀ فارسی؛ محاسبة النفس؛ مصباح الشریعه؛ المَلاحم و الفِتَن؛ اللهوف علی قتلی الطفوف، مشهور به لهوف، با ترجمه های متعدد به فارسی؛ مهج الدعوات و منهج العبادات، با ترجمه فارسی؛ فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم؛ فلاح السائل و نجاح المسائل؛ مصباح الزائر.
