بلوک باشی
فرهنگ فارسی
دانشنامه اسلامی
این منصب در سازمان سپاه عثمانی اهمیت ویژه ای داشت . همان طور که فرماندهان واحدهای سپاه ینی چری را به طور عموم یایاباشی (سر پیاده ) می نامیدند، رؤسا و فرماندهان واحدهای موسوم به آغابلوک لری از «دسته آغاهای ینی چری » را بلوکباشی می گفتند. بلوکباشی های قدیمی و با سابقه را باش بلوکباشی (سربلوکباشی ) می خواندند. بلوکباشی ها که «بلوک خدا» نیز نامیده می شدند. در دو سوی زین اسبشان گرز و سپر آویزان می کردند. هنگامی که پادشاه به مسجد می رفت ، این گروه با لباس های آراسته و رسمی و اسبان تزیین شده ، در حالی که نیزه ای در دست داشتند، او را همراهی می کردند. بلوکباشی های عثمانی وقتی صاحب «تیمار» می شدند. (نک: ه د، اقطاع ) با حقوق ۸ تا ۱۵هزار آقچه به قلعه بانی منصوب می گشتند. اینان کلاهی بلند، مزین به سنگ های قیمتی بر سر می نهادند و ردای بلندی می پوشیدند که قسمت جلو آن باز بود. در تشکیلات اداری دولت عثمانی رؤسای صنوف مختلف و صاحبان حِرَف نیز بلوکباشی نامیده می شدند.
رواج عنوان بلوکباشی
اگر چه اصطلاح بلوک در ایران سابقه ای دیرین دارد و دست کم به دوران ایلخانان می رسد. (نک: ه د، بلوک ) اما کاربرد عنوان بلوکباشی ظاهراً از روزگار فرمانروایی صفویان (سده های ۱۰-۱۲ق ) در ایران رواج یافته است . در مآخذ تاریخ صفویه از بلوکباشی به عنوان منصبی نظامی در شرح حوادث مربوط به قیام جلالی ها در عثمانی و آمدن آنان به تبریز، یاد شده است . بلوکباشی ها در دوره صفویه نظارت بر امور چهارپایان را بر عهده داشتند و زیر نظر امیر آخورباشی ِ صحرا ایفای وظیفه می کردند. یکی از وظایف مهم امیر آخورباشی تعیین و انتصاب بلوکباشی ها بوده است . عنوان بلوکباشی و منصب آن پس از صفویه نیز وجود داشته است . ژان اوتر که در دوره افشاریه به ایران آمده ، از یک نفر بلوکباشی که او را در سفر بغداد و استانبول همراهی کرده ، و نگاهداری اسب ها را بر عهده داشته ، نام برده است .
بلوکباشی در دوران زندیه و قاجار
در دوران زندیه و قاجار نیز بلوکباشی جزو «باشیان سرکار عظمت مدار» بوده است . پس از عهدنامه های گلستان و ترکمانچای نیز عنوان بلوکباشی همچنان کاربرد داشت . به نوشته عبدالله مستوفی ، بلوکباشی ها در سازمان اداری دوره قاجار وصول مالیات را نیز بر عهده داشتند.
