سلمان ساوجی

لغت نامه دهخدا

سلمان ساوجی. [ س َ ن ِ وَ ] ( اِخ ) خواجه جمال الدین سلمان بن خواجه علاءالدین محمد مشهور به سلمان ساوجی اوایل قرن هشتم هجری در ساوه تولد یافت. پدرش علاءالدین اهل فضل بود و شغل دیوانی داشت ، سلمان تحصیل کمالات کرد و سخن پردازیهای او تنها از روی قریحه و ذوق نبود. در اوایل عمر خواجه غیاث الدین محمد وزیر سلطان ابوسعید بهادر ( 716 - 737 هَ. ق. ) را در قصاید خود مدح کرد و سپس شیخ حسن بزرگ از سلسله جلایریان و سلطان حسین و سلطان اویس را مدح گفت ، و مدت چهل سال در سفر و حضر و تبریز و بغداد مداحی آن خانواده را نمود. سلمان در درجه اول قصیده سراست و میتوان او را از آخرین قصیده سرایان معروف ایران پیش از صفویان دانست. سلمان در تغزل و تشبیب نیز زبردست است و از این جهت مورد توجه قرار گرفت از اوست :
باد نوروز از کجا این بوی جان می آورد
جان من پی تابکوی دلستان می آورد.
سلمان گذشته ازقصیده و غزل ، ترجیعبند، ترکیب بند، قطعه ، مثنوی و رباعی نیز گفته است و در تصوف نیز اشعاری دارد:
گر سر و ترک کلاه فقر داری ای فقیر
چار ترکت باید اول تا رود کارت به پیش
ترک اول ترک مال و ترک ثانی ترک جاه
ترک ثالث ترک راحت ترک رابع ترک خویش.
دو مثنوی یکی موسوم به جمشید و خورشید و دیگری فراقنامه دارد. سلمان در آخر عمر از نظر جلایریان افتاد ودر ساوه انزوا جست و گرفتار پریشانی گشت و سرانجام بسال 778 هَ. ق. در همانجا درگذشت. رجوع به تاریخ ادبیات ادوارد براون ج 4 صص 289 - 298 و رجال حبیب السیر ص 11، 82، 133، 163، 218، 245، 269، 272 و مجمع الفصحا ج 2 ص 19 و تاریخ ادبیات شفق شود.

فرهنگ فارسی

خواجه جمال الدین سلمان بن خواجه علائ الدین محمد مشهور به سلمان ساوجی اوایل قرن هشتم هجری در ساوه تولد یافت . سلمان گذشته از قصیده و غزل ترجیع بند و ترکیب بند و قطعه و مثنوی و رباعی نیز گفته است و در تصوف نیز اشعاری دارد . سلمان در ساوه انزواجست و سرانجام بسال ۷۷۸ همانجا درگذشت .

دانشنامه اسلامی

[ویکی شیعه] جمال الدین، سلمان بن علاءالدین محمد، (۷۰۹-۷۷۸ق) معروف به سلمان ساوجی و خواجه سلمان، شاعر شیعی قرن هشتم هجری. خواجه سلمان در درجه اول قصیده سراست ولی غزل، قطعه، رباعی و مثنوی هم سروده است. او رابطه نزدیکی با دربار شاهان به ویژه، سلطان اویس ایلخانی، داشته است. سلمان، چند قصیده در مدح پیامبر(ص) و اشعاری در مدح امیرالمؤمنین(ع) و رثای حسین بن علی(ع) دارد.
سلمان ساوجی ملقب به جمال الدین و متخلص به سلمان پسر علاءالدین محمد ساوجی است که تولد او را به اختلاف آراء از ۶۹۲ تا ۷۰۹ قمری دانسته اند. پدرش اهل فضل و قلم بوده است. محل تولد او ساوه بوده و پدرش در آنجا صاحب منصب و مقامی از سوی دولت بوده است.
سلمان، با وجود جاه و مقامی که پدرش در ساوه داشت، آن دیار را ترک کرده و به بغداد رفته است. او به اقتضای آنچه از خاندانش به ارث برده بود، به خدمت سلاطین و امراء رغبت داشت. سلمان، ابتدا به خدمت خواجه غیاث الدین محمد وزیر درآمد. خواجه سلمان قصیده ها و قطعاتی در مدح یا رثای سلاطینی چون، غیاث الدین محمد، سلطان ابوسعید، شاهان ایلخانی، شیخ حسن بزرگ، دلشاد خاتون، سلطان اویس و... دارد. سلمان ساوجی، تربیت سلطان اویس را به درخواست دلشاد خاتون، بر عهده گرفت. و پس از به سلطنت رسیدن او، از خاصان دربارش بود.