شاذلیه
فرهنگ عمید
دانشنامه عمومی
شماره فرقه هایی که از شاذلیه جدا شده اند به سیزده می رسد و در میان خود شاذلیه پیروان طریقه شیخیه، طیبیه و درقاویه از سایر گروه ها بیشتر است.
شاذلیه از طریقت شعیب ابومدین که در الجزیره درگذشت، منشعب شده است. عبدالسلام بن مشیش از شاگردان ابومدین بود که آموزه های وی را نوشت و به ابوالحسن شاذلی منتقل کرد. ابوالحسن شاذلی در روستای عماره در مراکش به دنیا آمد و برای رواج دادن آموزه های خود به تونس کوچید. وی در سر راه سفر به حج در بیابان عیذاب مصر وفات یافت.
ابوالعباس المرسی از دیگر شخصیت های بارز طریقت شاذلیه است، که اصلاً از مرسیه در اندلس بود اما در اسکندریه مصر می زیست؛ وی قطب طریقت و خلیفه ابوالحسن شاذلی پس از وی است. در دوران معاصر، از شیوخ بزرگ طریقت شاذلیه شیخ احمد علوی است که مارتین لینگز در کتاب عارفی از الجزایر به باورها و دیدگاه های او پرداخته است.
دو انشعاب بزرگ طریقت شاذلیه، دروقیه و مریمیه است. دروقیه در اواخر قرن هجدهم میلادی بنیان نهاده شد و به نام محمد عربی دروقی شناخته می شود. انشعاب دیگر، مریمیه است که شیخ عیسی نورالدین احمد یا فریتهوف شوئون، شاگرد اروپایی شیخ احمد علوی آن را بنیان نهاد. انشعاب مریمیه بیشترین پیروان را در اروپا و آمریکای شمالی دارد؛ مارتین لینگز، تیتوس بورکهارت و سید حسین نصر از پیروان طریقت شاذلیه مریمیه هستند.
دربارهٔ شاذلیه گفته اند که این طریقت آسان ترین طریقت هاست؛ چرا که نیازی به مجاهدت های پیچیده و طاقت فرسا ندارد. در طریقت شاذلیه از سازهای موسیقی خبری نیست، و تنها به آهنگ های موزون، دعا، یا اشعار عرفانی اکتفا می شود؛ که هنگام تلاوت، روندی تصاعدی و شتابدار دارند.
اصول پنج گانهٔ طریقهٔ ابوالحسن شاذلی عبارتند از:
• خداترسی ظاهری و باطنی
• پیروی از سنت در گفتار و کردار
• عدم اعتنای به خلق؛ چه در روزگار خوشی و چه به هنگام بدی روزگار
• تسلیم و رضا در امور جزئی و کلی
• توکل در شادی و اندوه
او از مریدانش می خواست که در عین اشتغال به کارهای خود، به نیایش بپردازند. شواهدی وجود دارد که وی پیروان خویش را از ترک اشتغالات و امور عادی بازمی داشت؛ با گدایی مخالفت می کرد، و از پذیرش اعاناتی که حکومت وقت برای اعطا به خانقاه فقرا اختصاص داده بود، خودداری می کرد. آماج فرجامین شاذلی، رسیدن به مقام فنا بود و برای این منظور، از روش وردخوانی پیروی می کرد. از جمله نوادگان ابوالحسن شاذلی در کردستان می توان به شیخ زکریا شاذلی معروف ب کاکو زکریا شاذلی قدس سره که شجره ایشان به این ترتیب می باشد که شیخ زکریا در مریوان استان کردستان ایران ساکن هستند و صاحب دوازده فرزند که ب مقام قطب رسیده بودند که فرزندان برجسته انها شاه نعمت الله ولی و حضرت سلطان پیر یونس انجیران بود ]
دانشنامه آزاد فارسی
از فِرَق صوفیه، پیروان تقی الدین ابوالحسن علی بن عبدالله شاذلی (۵۹۳ـ۶۵۶ق)، پدیدآمده در نیمۀ اول قرن ۷ ق در اسکندریه. شاذلی پیروانش را با اوراد و ادعیه ای (معروف ترین دعای حزب البحر) به زهد و وصول به خداوند (فنا فی الله) دعوت می کرد. با سؤال و تکدی مخالف بود و از قبول اعانات حکومت ابا داشت و به سنت سخت پای بند بود. اصول پنج گانۀ این طریقت عبارت است از تقوا در آشکار و نهان، پیروی از سنت پیامبر (ص) در گفتار و عمل، اعراض از خلق در خوشبختی و بدبختی، راضی بودن به رضای خداوند در همه حال و برابری مسلمانان و نصاریان و یهودیان. شاذلیه در دین تسامح داشتند نَه تعصب، و به خلوت و خانقاه بی توجه بودند. این طریقه در مصر، سوریه، الجزایر و تونس رواج و نفوذ و شهرت بسیار داشت. ابوالعباس مُرسی ( ـ ۶۸۶ ق) و تاج الدین بن عطاء الله اسکندرانی ( ـ ۷۰۹ ق) از معروف ترین پیران شاذلی بودند. شاذلیه به طریقه هایی چون وفائیه، عروسیه، جذولیه و هفونیه منشعب شدند.
