لغت نامه دهخدا
حسام السلطنه. [ ح ُ مُس ْ س َ طَن َ ] ( اِخ ) جهانگیرمیرزا ابونصر پسر سلطان مرادمیرزااست. پس از مرگ سلطان مراد این لقب به پسرش ابونصرمیرزا داده شد و پس از مرگ او به جهانگیرمیرزا پسر ابونصرمیرزا رسید. آقای روح اﷲ خالقی استاد تار و نویسنده معاصر در جلد اول کتاب سرگذشت موسیقی مینویسد: جهانگیرمیرزا در سال 1260 هَ. ش. متولد گردیده و از کودکی به هنرهای زیبا علاقمند بوده و از درباریان دستگاه مظفرالدین شاه بشمار میرفته است. وی در باغ خانه خویش و در حاشیه گلکاری های قشنگ و زیبای آن ارباب ذوق و هنر را پذیرائی میکند. وی نوازندگی ویولون را نزد تقی دانشور ( اعلم السلطان ) فرا گرفت. جهانگیرمیرزابا مرحوم عارف و شادروان ملک الشعرای بهار آمیزش داشته و آهنگ یکی دو تصنیف معروف این شاعر در دستگاه شور و ابوعطا از اوست. وی علاوه بر ویلون به پیانو و عود و سه تار نیز آشناست و سوت هم خوب میزند. این شاهزاده با اینکه نزدیک به هفتادوپنج سال از سنش میگذرد هنوز هم لطف و ذوق و شور و نشاط جوانی را از دست نداده است. ( یغما، ش 3 خرداد 1339 هَ. ش. صص 140-141 ).
حسام السلطنه. [ ح ُ مُس ْ س َ طَ ن َ ] ( اِخ ) سلطان مرادمیرزا فرزندعباس میرزا و برادر محمدشاه قاجار و عموی ناصرالدین شاه و سردار سپاه او بود در زمان وی محمد امین خان شاه خوارزم ( خیوه ) به مرو دست اندازی کرد. ناصرالدین شاه حسام السلطنه را با کمک فریدون میرزا فرمانفرما به جنگ او گسیل داشت. در نقطه یی بنام آق دربند نزدیک سرخس سپاه مختلط ازبک و ترکمان شکست خورد و محمد امین خان کشته گردید ( 1271 هَ. ش. ) اما دولت تزاری مانع از اشغال حوضه علیای جیحون شد و ناصرالدین شاه که بقاء سلطنت خاندان قاجار را مدیون تزارها می دید از آنجا صرف نظر کرد و حسام السلطنه را مأمور فتح هرات کرد. اماپس از فتح هرات سپاه انگلیسی به وسیله کشتی در سواحل خلیج فارس پیاده شدند ( 1272 هَ. ش. ) و تا اهواز پیش آمدند. ناصرالدین اینجا نیز تسلیم شد و فرخ میرزاسفیر ایران در پاریس ، عهدنامه ای در 15 فصل با انگلستان امضاء کرد. و بموجب آن دولت ایران هرات را تخلیه کرد و استقلال افغانستان را به رسمیت شناخت ، و از مجازات خائنین صرف نظر کرد، و کاپیتولاسیون در ایران برقرار گردید. حسام السلطنه مانند دیگر شاهزادگان در تهران بخوشی میگذرانید. خانه های وی در کوچه ای که در مغرب گذر نوروزخان است واقع و به کوچه حسام السلطنه معروف میباشد و اکنون بانک پارس در خیابان بوذرجمهری ضلع غربی کوچه حسام السلطنه را تشکیل میدهد. حسام السلطنه در تهران درگذشت. رجوع به روضةالصفای ناصری ج 10 ومجله یغما، ش 3 خرداد سال 1339 هَ. ش. ص 140 شود.
