دانشنامه اسلامی
استعمار از قدیمی ترین زمانها، به شکلهای گوناگون وجود داشته و تا به امروز هم ادامه دارد؛ اما استعمار مورد بحث ما، از زمان فتح قسطنطنیه (۱۴۵۳) وارد ایران شد. اروپائیان با آگاهی های قبلی از ثروت های مشرق زمین، از جمله هندوستان، به جستجوی راه های جدید افتادند. برای اولین بار تلاشهای پرتغالیان با کشف راه دریایی امیدنیک در جنوب افریقا به نتیجه رسید. کشف این راه دریایی یکی از حوادث مهم تاریخی بود که مقدمات تحولات جدیدی گردید که شرق در سال های آینده تجربه کرد. به دنبال پرتغالی ها، کشورهای قدرتمند دیگر اروپایی مثل اسپانیا، انگلستان، فرانسه، هلند و آلمان و غیره نیز به سوی شرق روی آوردند. کشور استعماری مورد نظر در این تحقیق یعنی انگلستان، از زمان شاه عباس اول صفوی به منظور برقراری روابط بازرگانی و اختصاص دادن تجارت خارجی منطقه خلیج فارس به خود وارد صحنه های اقتصادی و سیاسی گردید.
ایران تحت الحمایه انگلیس
در سال ۱۲۹۹ رضاخان میرپنج با کمک انگلیسی ها به قدرت رسید و نشان داد که پیش از سید ضیاء الدین طباطبایی، قدرتمند و قابل اعتماد است و به همین دلیل توانست نظر انگلستان را برای انقراض قاجاریه و انتقال سلطنت به خانواده خود جلب کند. انگلستان، پس از کودتای ۱۲۹۹ که یک اقدام سیاسی- نظامی مهم مورد نظر و حمایت آن کشور بود در حد پانزده سال از نظر سیاسی و اقتصادی، به ویژه روابط بازرگانی در صحنه ایران تفوق کامل داشت و اولیای امور ایران را که مست قدرت و عظمت امپراطوری دولت فخیمه بودند و شرط بقای خود را رضایتمندی خاطر سیاستمداران لندن می دانستند، به میل خود می گرداند. اگر ایران را در این دوران تحت الحمایه انگلیسی بخوانیم خطا نکرده ایم.حضور «اردشیر جی» واسطه هندی- پارسی که عامل آشنایی رضاخان و آیرون ساید در مناسبات دو طرف، عامل مهمی در جلب نظر انگلیسی ها به حمایت از رژیم پهلوی؛ اما با حفظ اصول سیاست قدیمی انگلیسی در ایران بود. به این اصول نیز اشاره می کنیم.
دلایل حمایت انگلیس از پهلوی
انگلستان به سه دلیل و انگیزه علاقه مند به حمایت از رژیم پهلوی (پهلوی اول) بود. این انگیزه ها اقدامات وسیعی در برداشت از جمله این انگیزه ها و اقدامات:
← انگیزه ایدئولوژیکی
...
