دانشنامه اسلامی
وی از کودکی با آداب و اعمال خانقاهی آشنا شد و نخستین تعلیمات را در این راه از والدین خود گرفت و سپس در خلوتخانه شیخ ابوبکر کتانی که شیخ احمد جورپانی در آنجا به ارشاد و تعلیم مشغول بود، حاضر می شد و در آنجا با درویشی به نام پورحسن آشنا گشت. پورحسن که مرید و نماینده جورپانی بود، از طریقت شیخ و از شرایط ذکر و خلوت وی سخن می گفت، و اندک اندک اشتیاق و ارادت به جورپانی را در دل اسفراینی پدید آورد. اسفراینی نخستین تعلیم ذکر را از پورحسن گرفت و سپس چون داعیه ارادت به جورپانی در او قوت گرفت، یک چند به خدمت شیخ قیام کرد و قواعد طریقت را از او به طور کامل آموخت.
اسفراینی پس از مرگ پدر و مادر، به نیت زیارت شیخ عبدالله، یکی دیگر از مشایخ کبروی، راهی ولایت نسا شد. شیخ عبدالله خود ابتدا مرید رشیدالدین طوسی بود، سپس به اشارت او مرید رضی الدین علی لالا شد و از او خرقه تبرک دریافت.
وی در اوایل کار و در اوقاتی که در زادگاه خود زندگی می کرد، در مراتب و مقامات سلوک، به جایی رسیده بود که دوستان و مصاحبان از او خواسته بودند تا کتابی در آداب صوفیه بنویسد، ولی این امر هنگامی تحقق یافت که وی به قصد سفر حج از خراسان به عراق آمد و در 675ق1277/م در بغداد اقامت گزید و چنانکه خود گفته است کتاب «فی کیفیة التسلیک و الإجلاس فی الخلوة» را تألیف کرد.
از این پس، گذشته از سفری به مکه (پیش از 686ق) و سپس مدتی اقامت در مدینه و ارشاد و تعلیم در خانقاه های آن شهر، بیشتر اوقات را در بغداد که اقامتگاه دائمی او بود، می گذراند و به تجدید سازمان و اداره مراکز صوفیه اقدام می کرد.
در سال های پیش از 689ق در محلی به نام رباط سکینه نیز به تدریس اشتغال داشت و در همین ایام با جمال الدین دستجردانی که عهده دار امور موقوفات عراق بود، مصاحبت داشت و در 689ق در شونیزیه علاءالدوله سمنانی از او در قواعد سلوک تعلیم گرفت.
