[ویکی حج] استقبال استقبال متضاد بدرقه به معنای پیشواز رفتن از آداب اسلامی، از ضروریات عرفی و مشمول ادله عام استقبال از مسافران است. دیدار و مصافحه حاجی پیش از ورود به خانه و به طور کلی دیدار با او موجب ثواب است. تکریم حاجی در آموزه های اسلامی انعکاس جدی یافته و استقبال از حاجی آدابی دارد. در ایران و برخی کشورهای دیگر استقبال از حاجی آدابی همچون چاووش خوانی و اطعام استقبال کنندگان از سوی حاجی دارد. معنای لغوی و اصلاحی استقبال استقبال از ریشه «ق ـ ب ـ ل» به معنای روی آوردن ، روبه رو شدن ، پیشداشت برای خوشامدگویی به مهمان یا مسافر تا مسافتی در مسیر آمدن او، پیش رفتن، پیشواز رفتن و متضاد بدرقه است. در پیشواز این مفهوم نهفته که استقبال شونده به محل سکونت و وطن خود نرسیده و در خانه خود اقامت نکرده است. عرف بودن استقبال از حاجی استقبال از مسافران در میان مردم گوناگون، عرفی رایج بوده و از آداب اسلامی و سیره رسول خدا9 است. در گزارشی، به استقبال پیامبر گرامی9 از جعفر طیار، هنگام بازگشت او از حبشه، اشاره شده است. بر پایه گزارشی دیگر، پیامبر همراه مهاجران و انصار در بازگشت مجاهدان از سریه ها، به استقبال آنان می رفتند. مردم مدینه نیز از پیامبر گرامی9 و سپاهیان اسلام هنگام بازگشت از برخی غزوه ها، در ورودی شهر استقبال می کردند. تنگه های ورودی مدینه که «ثنیّة الوداع» خوانده می شد، مکان استقبال و بدرقه مسافران و مجاهدان در آغاز اسلام بود. استقبال از مسافر، در زمره ضروریات عرفی است. به فتوای شماری از مراجع، بیرون رفتن از مسجد در حال اعتکاف برای استقبال از مسافر جایز است. مسلمانان به این کار به منزله یکی از سنن و آداب اسلامی اهتمام داشته اند. در هجرت نبوی، مردم یثرب برای استقبال از پیامبر چندین روز به قبا در بیرون شهر رفتند تا آن گاه که به دیدار ایشان توفیق یافتند. گزارش هایی نیز از سیره مردم در استقبال از اهل بیت: در دست است؛ مانند استقبال از امام علی7. پیشواز حج گزاران هم مشمول ادله عام رجحان استقبال از مسافران است و هم به صورت ویژه تأیید شده است. در روایتی پیامبر گرامی9 سفارش کرده است: پیش از ورود حاجی به خانه اش او را دیدار کرده، بر او سلام و با او مصافحه نمایید و از وی بخواهید تا برای شما آمرزش جوید؛ زیرا او خود آمرزیده است. امام سجاد7 مردم را به شتافتن برای سلام دادن به حج گزاران و مصافحه و تکریم آنان دعوت می کرد تا در پاداش حاجیان سهیم گردند. در روایت هایی گرامی داشتن حاجیان و عمره گزاران، لازم شمرده شده است. ثواب استقبال از حاجی بر پایه حدیثی از امام صادق7 ثواب مُعانقه با حج گزاری که هنوز غبار سفر بر چهره دارد، همانند پاداش استلام حجرالاسود است. بر پایه روایتی، جبرئیل و گروهی از فرشتگان پس از اتمام حج آدم7 در سرزمین ابطح یا رَدم از او استقبال کردند و حج گزاردنش را به او تبریک گفتند. تکریم حج گزار که در راه رضای حق با تحمل سختی های فراوان و هزینه کردن مال و دوری از وطن به حج رفته؛ دستیابی به پاداش اخروی؛ و بهره گرفتن از پاداش حج گزار، از مهم ترین اهداف این استقبال به شمار می آیند. بهره وری از معنویت و نورانیت حاجی و برخورداری از دعای خیر او، نیز در زمره این اهداف است. شاید از همین رو است که در شماری از روایت های پیش گفته، دیدار حاجی پیش از ورود به خانه تا هنگامی که هنوز غبار سفر بر چهره دارد، سفارش شده تا دیدار با او هنگامی انجام گیرد که هنوز گناهی نکرده و همچنان آمرزیده است و نور حج بر سیمای خود دارد. با توجه به مضامین روایات، برخی استقبال را سنتی حسنه و کاری مستحب شمرده اند. در روایت هایی، حاجیان و عمره گزاران در زمره مهمانان خدا دانسته شده اند. سیره معصومین در استقبال از حاجی امام صادق7 در دیدار گروهی از حاجیان، حج گزاری خانه خدا، زیارت قبر پیامبر9 و تشیع را به آنان تهنیت گفت. بر پایه روایتی، پس از بازگشت امام سجاد7 از حج، شبلی که از متصوفه به شمار می رفت و خود در موسم حج شرکت کرده بود، به استقبال ایشان رفت. امام با بیان حکمت ها و اسرار باطنی حج، به نقد حج ظاهری او پرداخت. استقبال از حاجی در ایران استقبال از حاجی پیشینه ای به درازای حج گزاری دارد. در دوران گذشته، سختی راه و طولانی بودن سفر حج، بر اشتیاق مردم برای دوباره دیدن حاجی می افزود. در میان مسلمانان بسیاری از آیین های استقبال مشترک هستند؛ اما به فراخور فرهنگ و آداب ملل مختلف، تفاوت هایی نیز دارند. آداب استقبال از حاجی یکی از آداب پیشواز، بیرون رفتن از شهر یا روستا است. استقبال کنندگان در فاصله چند صد متری تا چند کیلومتری محل سکونت حاجی، به تناسب شأن و جایگاه اجتماعی او، رسیدنش را انتظار می کشند. ضرب المثل فارسی «مشک خالی پرهیز آب؟» از رسمی کهن در استقبال از حاجیان حکایت دارد. در این مراسم، اقوام و آشنایانی که می خواهند به حاجی ارادت ورزند، هنگام ورود او با مشک های آب که تا مکان استقبال حاجی حمل کرده اند، فریاد می زنند: «پرهیز آب». یعنی: مراقب باشید که با آب خیس نشوید. شمار حاملان مشک ها و مسافتی که پیش پای حاجی آب پاشی می شود، بیانگر میزان احترام و تکریم او است. در مناطق گوناگون ایران، اقوام و آشنایان نزدیک در ایستگاه های پرواز به استقبال حاجی رفته، گاه مسافت های طولانی را برای رسیدن به فرودگاه می پیمایند. در برخی مناطق، چند روز پیش از بازگشت حاجی، شماری از نزدیکان او به تهران آمده، پس از دیدار با حاجی، یکی از جوانان همراه نشانه ای همچون عرقچین یا عمامه او، زودتر به شهر بازمی گردد و خبر بازگشت و سلامت وی را به خانواده او می دهد و پاداش می گیرد. چاووش خوانی از دیگر آداب استقبال از حاجیان و زائران چاووش خوانی است. چاووش خوانان نقشی ویژه و خاطره انگیز دارند. آن ها اشعاری در تهییج مردم به سفرهای زیارتی و فراهم کردن اسباب و لوازم سفر می خوانند. از این سروده ها می توان نوع وسایل سفر حاجیان را دریافت. آنان در پیشواز حاجیان، از جانب زائران، اشعاری برای استقبال کنندگان می خوانند که از بازگشت ایشان به وطن و نیابتشان از مردم در زیارت، حکایت دارد. از جمله می توان به این نمونه ها اشاره کرد: آمدند از راه حج و رویشان دارد شرف از طواف کعبه و پیغمبر و شاه نجف ٭٭٭ حاجیان از حرم امن خدا آمده اند شادمان در وطن از سعی و صفا آمده اند شکر بسیار خدا را که به ایران عزیز حاجیان از حرم امن خدا آمده اند ٭٭٭ معمولاً در میان هر دوبیتی که خوانده می شود، همراهان اشعاری از این گونه می خوانند و با صدای بلند صلوات می فرستند: نشود ناطقه ای لال به هنگام ممات آن زبانی که فرستد به محمد صلوات ٭٭٭ نشود خسته و درمانده و هم بی حرکات آن زبانی که فرستد به محمد صلوات ٭٭٭ عطرافشانی با عود و عنبر و اسپند، آب پاشی کوچه ها، قرائت قرآن، نصب پارچه نوشته هایی با مضمون آرزوی قبولی حج و خوشامدگویی از جانب اعضای خانواده و دوستان و آشنایان، از آدابی هستند که کم و بیش در همه جا انجام می شود. در بعضی از شهرها نخل ها یا کوچه ها را با شاخ و برگ درختان تزیین می کنند یا داربست های چوبی در کوچه و خیابان نصب می نمایند که طاق نصرت خوانده می شوند و معمولاً با قالی و گل و آیینه و قرآن زینت می یابند. قربانی کردن گوسفند و گاو و شتر به شکرانه بازگشت حاجی و هم هنگام با پیشواز او در مناطق گوناگون ایران رواج دارد. در مناطقی از آذربایجان، به نشانه شادمانی، گوسفندان آماده ذبح را با حنا تزیین می کنند.
