زیاران
فرهنگ فارسی
دانشنامه عمومی
زیاران در فاصله ۶۱ کیلومتری غرب کرج و ۵۹ کیلومتری شرق قزوین واقع شده است. ارتفاع زیاران از سطح دریا ۱۷۶۲ متر است و در عرض جغرافیایی ۷ دقیقه و ۳۶ درجه و طول جغرافیایی ۳۲ دقیقه و ۵۰ درجه قرار گرفته است.
در مورد وجه تسمیه زیاران مدرک یقینی به دست نیامد اما چنانچه در نزهةالقلوب ( سده ۸ قمری ) آمده زیاران روزگاری جزو سرزمین دیلم و طبرستان بوده و در محدوده مرزی آن سرزمین واقع گردیده بود. با توجه به این نکته که روزگاری زیاریان بر منطقه دیلم و طبرستان تا محدوده این دهستان حکمرانی داشتند، می توان به این نتیجه و احتمال قوی رسید که زیاران از زیاریان مشتق شده باشد. در شمال روستای خزین آباد روی تپه ای کاروانسرایی بوده که علی رغم فاصله قابل ملاحظه آن با زیاران، به نام کاروانسرای زیاران معروف بوده است.
زیاران در گذشته به صورت قلعه بوده و تمام آبادی در محدوده همان قلعه واقع شده بود. انتهای جنوبی قلعه درست به دیوار جنوبی امامزاده ختم می گشت. برجی گلی از دیوار قلعه تا سال ۱۳۷۱ در میان دیوار امامزاده مشهود بود که به علت تعمیر دیوارهای امامزاده، آخرین اثر آن قلعه هم از بین رفت. محلی باز در شمال قبرستان قدیمی زیاران می باشد که هنوز به قالای دَمْ ( به فارسی: جلوی قلعه ) معروف است.
از قدیم الایام یکی از مراسم های پرشوری که همه ساله در زیاران برپا می شده شبیه خوانی می باشد که از شهرت فراوانی برخوردار است.
براساس سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت زیاران ۴، ۷۴۹ نفر است. به دلیل آب و هوای کوهستانی و ییلاقی منطقه، زیاران دارای جمعیت فصلی بوده و در بهار و تابستان جمعیت آن به ۷۰۰۰ نفر می رسد.
زبان مردم زیاران تاتی، یکی از کهن ترین و اصیل ترین گویش های ایران زمین است، گویشی که بیشتر در تاکستان و منطقه طالقان و الموت کاربرد دارد.
حمام قدیمی و تاریخی شهر زیاران قریب به ۲۰۰ سال قدمت دارد و یکی از آثار تاریخی این شهر است. گفته می شود حمام تاریخی زیاران از سوی خواهر فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. درخت چنار کهنسال زنده و پر از برگ های سبز و نارنجی با ۲٫۵ متر قطر و ۴۷۰ سال قدمت در جوار این حمام بر زیبایی این شهر افزوده است. سد زیاران نیز در جنوب شهر زیاران واقع شده و دسترسی به منطقه توریستی طالقان تنها از طریق زیاران امکان پذیر است.
