کیش مات

لغت نامه دهخدا

کیش مات. ( اِ مرکب ) ( اصطلاح شطرنج ) هنگامی است که مهره شاه به طریقی کیش شود که قادر به هیچ نوع حرکتی نباشد حریف ، شاه مات می شود و بازی را می بازد. ( فرهنگ فارسی معین ). رجوع به «کیش » ( اِ ) و «مات » شود.

فرهنگ فارسی

( اسم ) ( شطرنج ) هنگامی است که مهر. شاه بطریقی کیش شود که قادر بهیچ نوع حرکتی نباشد . حریف شاه مات میشود و بازی را میبازد .

دانشنامه عمومی

کیش مات یا شاه مات به شرایطی در شطرنج گفته می شود که در آن شاه یکی از طرف های بازی در خانه ای قرار بگیرد که از سوی مهره حریف کیش شود و نتواند به خانه های کناری برود زیرا در آنجا نیز یا مهره های دیگری هستند یا آنجا نیز کیش می شود و همچنین بازیکنی که شاهش مورد کیش قرار گرفته است نتواند با مهره ای دیگر جلوی کیش شدن شاهش را بگیرد. در این حالت بازیکن شکست می خورد و بازی به پایان می رسد.
در شطرنج سانسکریت ( ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلادی ) شاه می توانست گرفته شود و این پایان بازی بود. ایرانیان ( سال ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلادی ) ایده هشدار به شاه را معرفی کردند ( که امروزه به نام کیش شناخته می شود ) . این برای جلوگیری از پایان زود هنگام و اتفاقی بازی مطرح گردید. بعدها ایرانیان قوانینی را به بازی افزودند که در آن شاه می توانست از خانه کیش بیرون بیاید یا از خطر کیش رهایی یابد به این شکل مهره شاه نمی توانست توسط طرف روبرو گرفته شود و این شاه مات بود که نقطه منطقی و قطعی برای پایان بازی بود. ( پس از کیش مات هر حرکتی غیرقانونی بود )
واژه کیش مات در اصل از واژه فارسی شاه مات است که به معنی شاه بی دفاع یا شاه شکست خورده یا شاه مورد حمله بی آنکه شاه مرده باشد، است. این تصور که چون شطرنج از راه جهان اسلام به اروپا آمده است و مات در عربی به معنی مرده است و شاه مات به معنی شاه مرده است، اشتباه می باشد.
مقدم پیشنهاد می کند که ریشه شناسی واژه مات از فعل ماندن در فارسی آمده است؛ که در زبان لاتین maneo و در زبان یونانی meno است و یعنی شاه به صورت ترک شده مانده است و در برگردان رسمی غافلگیر ترجمه شده است. در حالت نظامی به آن حمله شده است ( نه غافلگیر ) و در واقع به شاه در حالت مات حمله شده است و وی ترک شده است.
کیش مات (فیلم ۲۰۰۸). کیش مات ( انگلیسی: Checkmate ) فیلمی هندی است.