دانشنامه اسلامی
هر یک از اَشکال اربعه قیاس اقترانی با توجه به تعداد مقدمات قیاس (دو مقدمه، یعنی صغرا و کبرا) و گزینه های ممکن به حسب کم (کلی یا جزئی بودن) و کیف (موجبه یا سالبه بودن) و جهت (جهات سیزده یا پانزده گانه مشهور) ضروب متعددی دارد. از سوی دیگر، منتج بودن هر یک از این اَشکال مشروط به وجود شرایطی در ناحیه کمّ، کیف و جهتِ هر یک از صغرا و کبراست. وجود همین شرایط باعث می شود که همه ضروبِ ممکن در هر شکل، منتج نباشند، بلکه این ضروب، به دو دسته منتج و غیر منتج تقسیم شود. برای تعیین ضروب منتج در هر یک از اَشکال اربعه، دو طریق کلی وجود دارد: ۱. طریق اسقاط: در این روش، ابتدا به همه ضروب ممکنِ یک شکل توجه می شود و با توجه به شرایط انتاج آن شکل، هر ضربی که فاقد آن شرایط باشد از مجموع ضروب، جدا و اخراج می شود و آنچه باقی می ماند ضروب منتج آن شکل خواهند بود. ۲. طریق تحصیل: در این روش، ابتدا به شرایط انتاجِ هر شکل توجه می شود و با رعایت آنها، ضروب واجد شرایط انتاج، یکی یکی استنباط و استخراج می شود.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.• تفتازانی، عبدالله بن شهاب الدین، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
