دانشنامه اسلامی
زبان دری در دوره اسلامی نخستین بار در دربارها و شهرهای نواحی شرق ایران برای شعر و نثر به کار رفت و به عبارت دیگر، نخستین ظهور ادبی آن در شرق ایران شکل گرفت. به همین سبب تحت تأثیر لغت صرف و نحو لهجه های متداول در این نواحی قرار گرفت. مقدسی و ابن حوقل، منطقه مورد استفاده این زبان را از نیشابور تا سغد در ماوراءالنهر دانسته اند. هم چنین در تاریخ بخارا آمده است "زبان اهل بخارا همان زبان سعدی است، با اندک تحریفی در بعضی از حروف، و زبان دری است".
پیشینه زبان دری
زبان دری یا پارسی یا پارسی دری، یعنی حد وسط لهجه های مشرق (علی الخصوص شهرهای خراسان و پاره ای از بلاد ماوراء النهر) و وجه مشترک همه آن ها، بعد از آن که حکومت های مستقل ایرانی در خراسان و ماوراء النهر به وجود آمد، پیشینه کاربرد واژه دری به قرن های سوم و چهارم برمی گردد؛ زیرا مؤلفانی چون عبدالله بن مقفع و ابن ندیم این واژه را به کار برده و در وجه تسمیه آن سخن گفته اند.ابن مقفع زبان دری را منسوب به دربار می داند و آن را زبان شهرهای مداین برمی شمارد که لهجه های شرق ایران به ویِژه لغت اهل بلخ در آن غالب بوده است.
تفاوت زبان دری با پهلوی
زبانی که به فارسی دری شهرت یافت، با زبان پهلوی تفاوت داشت. زبان پهلوی، زبان رسمی و دینی کسانی بود که بر کیش زرتشتی باقی مانده بودند و برای ایرانیان مسلمان، استفاده از زبان غیر مسلمان مکروه شمرده می شد؛ به همین دلیل زبان فارسی دری که با خط عربی نوشته می شد، شرایط لازم و رشد کافی پیدا کرد تا ایرانیان مسلمان بتوانند آن را به عنوان زبان رایج خود برگزینند.
گسترش زبان فارسی
...
