دانشنامه اسلامی
کتاب مشتمل بر مقدمه ای به قلم مترجم، مقدمه ای به قلم مؤلف و هفتاد باب است. در پایان هم یادداشتهای مترجم بر چاپ دوم کتاب درج گردیده است.
«حسبه» در اصطلاح اداری اسلامی، رسیدگی به کار بازار و کوی و برزن و خرید و فروش و جلوگیری از تقلبات و کلاه برداری های کسبه و اصناف و تعلیمات آنها و کارهایی نظیر اینهاست که از لحاظ تشکیلات اداری جدید، قسمتهایی از وظائف شهرداری، شهربانی و دادستانی را در برمی گیرد و در واقع، یکی از واجبات دینی (امر به معروف و نهی از منکر) است که از صورت فردی خارج شده وبه صورت اجتماعی درآمده است.
مؤلف که خود محتسبی سخت گیر بوده، برپایه آگاهی های شغلی و نیز مطالعات سرشار خود در احکام و مقررات اسلام، کتاب خود را تألیف کرده و در آن نخست به ذکر حکم فقهی هر موضوع با استناد به آیات قرآن مجید و احادیث پرداخته و سپس آن را با وضع موجود روزگار خود تطبیق کرده است. فساد دستگاه حکومت و اولیای امور از مدعیان امر به معروف و نهی از منکر گرفته تا طبقه فعّاله؛ یعنی کسبه و اصناف، او را دل آزرده ساخته و از این رو در ضمن شکایت از اوضاع زمان، به ذکر تباهی های اجتماع و حتی تقلبات دکانداران پرداخته است.
در این کتاب درباره مسائل مربوط به دانش اقتصاد یعنی کسب و کار و پیمانه و ترازو و اوزان و مقادیر و نیز خواص انواع گیاهان دارویی و همچنین علم اجتماع یعنی رفتار عمومی و مناسبات مردم با یکدیگر و حسن معاشرت و منع از تجاوز و تعدی افراد به همدیگر و سرانجام بهداشت عمومی گفت وگو شده است.
