دانشنامه اسلامی
یکی از ابواب اصول کافی با نام «انه لیس شی من الحق فی ید الناس الا ماخرج من عند الائمه (علیهم السّلام) وان کل شی لم یخرج من عندهم فهو باطل» می باشد آیا این باب و احادیث این باب شامل دانش های امروزی مانند فیزیک و هندسه و... می شود؟ آیا بر اساس این باب، اهل بیت (علیهم السّلام) علوم روز را باطل می دانند؟
پاسخ اجمالی
این دسته روایات به هیچ وجه نشانگر بطلان علم روز نیست، بلکه آنچه روایات باب فوق بدان اشاره دارد، در چند محور خلاصه می شود:۱. علم صحیح از دیدگاه اهل بیت (علیهم السّلام).اهل بیت (علیهم السّلام) علم حقیقی را ۳ چیز می دانند، آیه محکم که همان اصول اعتقادی می باشد، فریضه عادله یا همان اخلاق، سنت قائم که همان احکام شرعی است.۲. علم نافع و سعادت آور فقط نزد اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السّلام) می باشد و تنها راه نجات، چنگ زدن به دامان پاک اهل بیت (علیهم السّلام) است:از آنجایی که امامت اهل بیت (علیهم السّلام) از ناحیه خداوند است و حجت های الهی برای هدایت بشر هستند، طبیعتا تنها راه نجات فرا گرفتن اصول اعتقادی و اخلاق و احکام شرعی از آنها است زیرا تنها این منبع است که به وحی و الهام الهی متصل می باشد.۳. اهل بیت (علیهم السّلام) هرگز علوم روز را نفی نکرده اند.در موارد متعددی روایاتی نقل شده است که نه تنها اهل بیت (علیهم السّلام) علوم روز را نفی نکرده اند، بلکه در علوم مختلف روایاتی از آن بزرگواران نقل شده است.۴. بیان مصادیق علومی که اهل بیت (علیهم السّلام) نهی کرده اند.علومی مانند سحر و جادو و... که منجر به دشمنی میان افراد و ایجاد گسست در زندگی افراد می باشد، باطل است و مورد تایید اهل بیت (علیهم السّلام) نیست. اما علمی که برای اداره جامعه مفید باشد، مثل گیاه شناسی و پزشکی، زیست شناسی و... علم مفید محسوب می شود و بر اساس هدف آن علم، میزان اهمیت آن تعیین می گردد. (از این نوع علوم در روایات، با عنوان فضل یاد می شود).
پاسخ تفصیلی
از نظر قرآن و روایات، علم وسیله است نه هدف، بهترین علم علمی است که انسان را به کمال می رساند و دنیا و آخرت او را آباد می کند، علومی که از چشمه زلال معارف اهل بیت (علیهم السّلام) نشات می گیرد انسان را به این مقصود می رساند، معصومان (علیهم السّلام) در روایات به معرفی بهترین و نافع ترین علوم تصریح نموده اند و نه تنها سایر دانش های مفید را باطل ندانسته بلکه از آن ها با عنوان فضلیت یاد کرده اند، چنانکه پیغمبر بزرگوار اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) چنین می فرماید:مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ وَ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الدِّهْقَانِ عَنْ دُرُسْتَ الْوَاسِطِیِّ عَنْ اِبْرَاهِیمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ اَبِی الْحَسَنِ مُوسَی ع قَالَ: دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمَسْجِدَ فَاِذَا جَمَاعَةٌ قَدْ اَطَافُوا بِرَجُلٍ فَقَالَ مَا هَذَا فَقِیلَ عَلَّامَةٌ فَقَالَ وَ مَا الْعَلَّامَةُ فَقَالُوا لَهُ اَعْلَمُ النَّاسِ بِاَنْسَابِ الْعَرَبِ وَ وَقَائِعِهَا وَ اَیَّامِ الْجَاهِلِیَّةِ وَ الْاَشْعَارِ الْعَرَبِیَّةِ قَالَ فَقَالَ النَّبِیُّ صذَاکَ عِلْمٌ لَا یَضُرُّ مَنْ جَهِلَهُ وَ لَا یَنْفَعُ مَنْ عَلِمَهُ ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ صاِنَّمَا الْعِلْمُ ثَلَاثَةٌ آیَةٌ مُحْکَمَةٌ اَوْ فَرِیضَةٌ عَادِلَةٌ اَوْ سُنَّةٌ قَائِمَةٌ وَ مَا خَلَاهُنَّ فَهُوَ فَضْلٌ .
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۱، ص۳۲ (ط - الاسلامیة) تهران، چاپ:چهارم، ۱۴۰۷ ق.
...
