دانشنامه اسلامی
پدرش ، اسحاق بن اسماعیل بن حمادبن زیدبن بابک جهضمی ، در ایام خلافت مأمون (۱۹۸ـ ۲۱۸) عهده دار دیوان مظالم در مصر بود و ظاهراً در ایام خلافت معتصم (۲۱۸ـ۲۲۷) به بصره مهاجرت کرد و در آن جا نیز عهده دار دیوان مظالم شد.
شهرت او به جهضمی نیز ظاهراً به سبب سکونتش در محله جهاضمه بصره بوده است .
وی در ۲۳۰ در بصره درگذشت .
اسماعیل بن اسحاق ــ که بیشتر به اسماعیل قاضی شهرت دارد ــ از آل حماد ، خاندان مشهور مالکی ، بود که در عراق جایگاه رفیعی داشتند.
وی در ۱۹۹ در بصره به دنیا آمد.
فعالیت علمی
تحصیلاتش را در همان شهر به پایان برد و باقی عمر خود را در بغداد گذراند.
از محدّثانی چون مسلم بن ابراهیم فراهیدی (متوفی ۳۱۷)، سلیمان بن حربِ واحشی (متوفی ۳۱۷) و علی بن اسحاق مدینی (متوفی ۲۳۴) حدیث شنید.
فقه مالکی را از احمدبن مُعَذَّل بن غیلان بصری (متوفی ح ۲۴۰) فراگرفت .
وی مهم ترین استادان خود را همین شخص و نیز علی بن اسحاق ذکر کرده است .
از استادان وی در علم قرائت ، از قالون (متوفی ۲۲۰) و نصربن علی جهضمی (متوفی ۲۵۰) نام برده شده است .
از مشهورترین افرادی که از اسماعیل بن اسحاق سماع حدیث کرده اند، عبداللّه بن احمدبن حنبل (متوفی ۲۹۰)، ابراهیم بن محمدبن عَرَفَه نَفْطَویه (متوفی ۳۲۳) و ابوبکر محمدبن قاسم انباری (متوفی ۳۲۸) بوده اند.
شاگردان مشهور
از شاگردان مشهور وی در فقه ، برادرزاده اش ابراهیم بن حماد (متوفی ۳۲۳)، ابوبشر محمدبن احمد دولابی (متوفی ۳۱۰) و قاسم بن اَصْبَغ (متوفی ۳۴۰) شایان ذکرند.
اسماعیل بن اسحاق نخستین فقیه مالکی بود که آرای مالک بن انس را در عراق رواج داد.
همچنین ، با تألیف کتابهایی چون الرّد علی محمدبن حسن الشیبانی و الرّد علی الشافعی فی مسأله الخُمس و غیره ، به رد آرای فقهی عالمان و فقهای شافعی و حنفی پرداخت .
فعالیت اجتماعی
...
