دانشنامه اسلامی
عنوان ارتداد ، در فقه از دو جهت مورد بحث قرار می گیرد:۱. سببها و مایه های ارتداد.۲. آثار ارتداد.در جهت نخست، بحث بر سر این جُستار است که عنوان ارتداد چگونه به حقیقت می پیوندد. به دیگر سخن، در این جهت، فقیه در صدد بررسی انگیزه ها و سببهایی است که ارتداد را پدید می آورند.در جهت دوم، این جُستار در بوته بحث قرار می گیرد که ارتداد اگر در شخصی نمود یافت، چه آثار و احکامی دارد و با شخص مرتد چه برخوردی می شود.در این جهت از پرسمانهایی چون:حکم توبه مرتد، حکم نفس مرتد، حکم داراییهای مرتد و حکم ازدواج مرتد بحث می شود.اشاره به این نکته بایسته است که تقسیم مرتد به فطری و ملی ، تنها در جهت دوم بحث اثرگذار است؛ ولی در جهت نخست که بحث از سببها و انگیزه های ارتداد است، هیچ اثری ندارد.در مقاله ای که پیش رو دارید، جهت نخست به بوته بررسی نهاده می شود.
ارتداد در لغت
ارتداد، به معنای بازگشتن، مصدر باب افتعال از مادّه (ردد) به معنای بازگرداندن است. و (رِدّه) به معنای بازگشت، اسم این مصدر است ، با این فرق که ارتداد در مورد مطلق بازگشتن به کار برده می شود، در حالی که رِدّه تنها بر بازگشت از اسلام اطلاق می شود. ابن منظور در لسان العرب ، ارتداد مطلق را به دگرگونی و ارتداد از دین را به کفر معنی کرده است.فیومی در مصباح المنیر می نویسد:ارتدّ الشخص:ردّ نفسه الی الکفر. ابن فارس در معجم می نویسد:سمّی المرتدّ لانّه ردّ نفسه الی کفره.از مجموع آنچه گذشت، استفاده می شود واژه ارتداد و رِدّه هر دو به معنای بازگشت از دین به کار برده می شوند . بنابراین، معنای عرفی و لغوی این واژه هماهنگ است.
ارتداد در اصطلاح فقهی
فقیهان از ارتداد تفسیرها و معناهای گوناگونی ارائه داده اند که همه آنها به یک معنی بر می گردند:(قطع الاسلام، الرجوع عن الاسلام، کفر المسلم، اظهار شعار الکفر بعد الایمان، الخروج عن الاسلام والکفر بعد الاسلام.تعریف نخست را علامه در ارشاد الاذهان ، شهید اول در دروس ، محقق اردبیلی در مجمع الفایده و از فقهای اهل سنت ، نووی در منهاج الطالبین و خطیب شربینی در الاقناع و مغنی المحتاج برگزیده اند.رجوع از اسلام، در تحریر الاحکام علامه حلّی الحاوی الکبیر والکافی فی فقه الامام احمد .کفر المسلم، در جواهر الاکلیل و مختصر در فقه مالکی . اظهار شعار الکفر، در کافی ابوالصلاح اصباح الشیعه کیدری. خروج از اسلام، در تحریر الوسیله . کفر بعد از اسلام ، که مشهورترین تعریف بین فقهای شیعه است، در شرایع ، قواعد ، ایضاح ، کشف اللثام ، شرح لمعه ، مفاتیح الشرایع ، جامع الشتات و مناهج المتقین . و در کتابهای فقهی اهل سنت :دلیل الطالب ، منتهی الارادات و تبصرة الحکام.
ارتداد در قرآن
...
