معنی ابوالفتوح رازی حسین بن علی

دانشنامه آزاد فارسی

ابوالفُتوح رازی حسین بن علی (ری ح ۴۸۰ـ۵۵۴ق)
مفسر شیعی. نسب او به نافع بن بدیل خزاعی از صحابۀ پیامبر (ص) می رسد. نیاکان او پس از هجرت به ایران، نخست در نیشابور اقامت کردند سپس به ری کوچیدند. از زندگی او اطلاعات اندکی در دست است. او شاگرد ابوعلی حسن بن محمد طوسی (فرزند شیخ طوسی)، شیخِ مفید رازی، قاضی فاضل حسن استرابادی و، به قولی، زمخشری بوده است. او در ری به وعظ و خطابه می پرداخته است. در تفسیر و نحو و فقه و اصول و تاریخ استاد بوده است. ابن شهرآشوب، شیخِ منتجب الدین، شیخِ بن حمزۀ طوسی از شاگردان اویند. مهم ترین اثر او روض الجنان و روح الجنان که به تفسیر ابوالفتوح شناخته می شود. اثر دیگر او روح الاحباب و روح الالباب نام دارد که شرح کتاب شهاب الاخبار قاضی قُضاعی است. کتاب های دیگری نیز به او نسبت داده شده است. ابوالفتوح به وصیت خودش در ری در جوار مرقد عبدالعظیم حسنی مدفون شد.

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] جمال الدین حسین بن علی نیشابوری، معروف به ابوالفتوح رازی خزاعی، مفسر نامدار شیعه، در حدود سال 470 ق.در شهر ری متولد شد.
وی پس از گذراندن دوران کودکی و نوجوانی، به تحصیل علوم رایج عصر خویش پرداخته و در اثر ذوق و استعداد سرشار و کوشش مداوم، در فراگیری دانش در اندک زمانی سرآمد دانشمندان عصر خود در علم کلام، فقه، ادب، تفسیر و وعظ و خطابه گردید و به عنوان دانشوری بی بدیل مطرح شد.
سلسله نسب ابوالفتوح رازی به قبیلۀ خزاعه می رسد.در طول تاریخ، این خاندان از برجسته ترین دوستان اهل بیت علیهم السّلام بوده تا آن جایی که معاویه گفته است: محبّت قبیلۀ بنی خزاعه نسبت به علی علیه السّلام به حدّی است که اگر زنانشان فرصت می یافتند، با ما می جنگیدند تا چه رسد به مردان ایشان!
جدّ اعلای ابوالفتوح، بدیل خزاعی است. همچنین فرزند بدیل نافع خزاعی، از اصحاب معروف رسول اللّه صلی اللّه علیه و آله است.و به عنوان معلّم قرآن از طرف پیامبر صلی اللّه علیه و آله در سال چهارم هجرت به منطقۀ نجد اعزام شده بود و در فاجعۀ بئر معونه به شهادت رسید. ابوالفتوح در تفسیر سورۀ فتح می گوید: «بدیل بن ورقاء خزاعی، از پدران ماست.» وی در تفسیر آیۀو لا تحسبنّ الّذین قتلوا فی سبیل اللّه امواتا با اشاره به شأن نزول آن-که در مورد شهدای بئر معونه نازل شده است-نافع بن بدیل بن ورقاء خزاعی را در ردیف این شهدا نامبرده و تصریح می کند که: «این مرد، از پدران ماست.»
همچنین فرزندان دیگر بدیل، به نام های محمّد و عبدالرحمن و عبداللّه در جنگ صفین و در رکاب علی علیه السّلام در سال 37 ق.به شهادت رسیدند.
جدّ ابوالفتوح، محمّد بن احمد نیشابوری صاحب کتاب «روضة الزهراء» و عموی پدرش، شیخ عبدالرحمن صاحب کتاب سفینة النجاة، از دانشمندان برجستۀ شیعی بوده اند.پسرش، شیخ تاج الدین محمّد و خواهر زادۀ وی، فخر الدین احمد، نیز از علمای عصر خود به شمار می آمدند.ملاحظه می شود، چهره های برجستۀ خاندان ابوالفتوح رازی از تاریخ صدر اسلام تا کنون، همانند ستارگان فروزان، در آسمان علم، تقوا و فضیلت پرتو افشانی می کنند.