دانشنامه اسلامی
قبیله وی ساکن جنوب جزیرة العرب بوده اند. این نسبت (همدانی) باعث شده که برخی او را با ابن فقیه- که از شهر همدان ایران بوده است- اشتباه کنند و در نیمه قرن پیش، دانشورانی بزرگ، دستخوش این اشتباه شده اند.گاهی نیز وی را، به نام جدّش، ابن ابی الدّمین نامیده اند که این نیز پیچیدگی را افزوده است. لقب ابن حائک را ظاهرا دشمنانش به او داده اند.
به نظر می رسد خاندان همدانی از عوامل زیادی تاثیر پذیرفته اند که البته چیز زیادی درباره آن ها نمی دانیم. این مقدار دانسته است که این خاندان، جزء نخستین خاندان هایی بودند که بادیه نشینی را رها کرده، به شهرنشینی روی آوردند، از این رو برخی به کوفه و گروهی دیگر به زبید رفتند. برخی از آن ها به کارهایی نظیر صنعت، اشتغال ورزیدند که اعراب بدوی از آن تنفر داشتند.
درباره اوایل زندگی وی اطلاعی در دست نیست اما به نظر می رسد که وی با خاندان خود به کار حمل حجاج و بازرگانان از صعده به مکه، مشارکت داشته است.
وی در عنفوان جوانی زندگی خود، در یکی از سفرهایی که به مکه داشت، مجاورت این شهر را برگزید و از محضر خضر بن داود، از علمای مکه که از جمله روایان «السیرة» از ابن اسحاق بود و نیز ابوعلی هجری بهره برد. در این شهر که از بزرگترین مراکز علمی آن دوره بود، همدانی قله های علم را یکی پس از دیگری فتح کرد و به مطالعه بسیاری از کتب همچون دیوان های شعر و تالیفات کلبی و غیره در انساب پرداخت.
آوازه علم و دانش همدانی در همه جا پیچید، از این رو وی با بسیاری از دانشمندان عصر خود نظیر ابوبکر محمد بن قاسم بن بشار انباری، ابوعمر نحوی، ابوعبدالله حسین بن حالویه و... که در عراق می زیستند، به نامه نگاری و مکاتبه پرداخت.
