علل الشرایع

دانشنامه عمومی

علل الشرایع کتابی به زبان عربی، تألیف شیخ صدوق، فقیه و راوی شیعی قرن چهارم هجری قمری است. عِلَلُ الشَّرائِع، مشتمل بر روایاتی از محمد است که موضوع آن ها علت و فلسفه برخی از احکام شرعی و عقیدتی است، مانند عللِ وضع اسامی اشیا و اشخاص، عوامل حوادث و وقایع، علل گرایش به عقاید و اعمال و چگونگی خلق حیوانات. شیخ صدوق در این کتاب، به علت برخی از کارهای پیامبران، پیامبر اسلام، اهل بیت و امامان شیعه نیز اشاره کرده است.
این کتاب در ۶۴۷ باب تنظیم شده و در دو جلد منتشر شده است. از آنجا که مطالب این کتاب برای عموم مردم جالب توجه است، تاکنون چند ترجمه نیز از آن منتشر شده است. وحید بهبهانی از عالمان شیعه در علم اصول بر این کتاب انتقادهایی دارد.
شیخ صدوق با واسطه چند راوی یکایک احادیث را از پیامبر اسلام و اهل بیت نقل نموده است. طول هر باب این کتاب بین چند خط و چند صفحه متغیر است. نمونه ای از بابهای این کتاب:
• سر وحشی شدن حیوانات وحشی
• سر آفرینش مخلوقات
• سر نامیده شدن آدم به نام ادم
• سر نامیده شدن حوا به نام حوا
• سر اینکه خداوند موسی را به خدمت شعیب گماشت
• سر زشت شدن سشت رویان
• سر فراخ بودن روزی احمقان
• سر پیری
• سر پیدایش شهوات
• سر نامیده شدن پیامبر اسلام به امی
• سر نیاز به پیامبران
• سر سلام کردن پیامبر به کودکان
• سر تشریع وضو
• سر پدید آمدن زمستان و تابستان
به جهت ذهن کنجکاو بشر در کشف دلایل احکام شرعی، این کتاب که با موضوع اعلان و گزارش دلایل احکام شرعی نوشته شده است، مورد توجه قرار گرفته است.

دانشنامه آزاد فارسی

عِلَلُ الشّرایِع
(نام کامل: علل الشرایع والاحکام والاسباب) تألیف شیخ صدوق، کتابی به عربی، از مجموعۀ احادیث، که متضمن علت ها و حکمت ها و اسرار قسمتی از پدیده ها و جهات احکام شرعی و سنت ها و آیین های دینی است که در احادیث بیان شده است. این اثر به شیوۀ محدّثان در ۳۸۵ باب تدوین و به متون احادیث با ذکر سلسله سند، بدون شرح و بررسی اکتفا شده است. بارها در عراق و ایران و لبنان به چاپ رسیده است.

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] علل الشرائع، به زبان عربی، تألیف شیخ صدوق، ابوجعفر، محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی (305 - 381ق)، از چهره های برجسته فقها و روات شیعه در قرن چهارم هجری است.
کتاب، مشتمل بر روایاتی از حضرت رسول خدا(ص) و ائمه معصومین(ع) در باره علت برخی از احکام شرعی و عقاید است.
شیخ صدوق، در این کتاب، به علت برخی از نام گذاری ها و علت برخی از کارهای پیامبران و یا پیامبر اسلام و ائمه معصومین نیز اشاره دارد.
کتاب، در دو جلد تنظیم شده است که جلد اول، دارای 262 باب و جلد دوم، شامل 385 باب می باشد.
در جلد اول، اولین باب، در مورد علت نام گذاری سماء، دنیا، آخرت، آدم، حواء، درهم و دینار به این نام ها و... است و آخرین باب، در باره علت پیدایش عذاب قبر می باشد.
در جلد دوم، اولین باب، در باره علل وضو و اذان و نماز و آخرین باب، باب نوادر العلل است.
[ویکی نور] علل الشرایع (ترجمه حسینی). «ترجمه علل الشرایع»، ترجمه ای است شیوا و رسا از کتاب شریف «علل الشرائع» مرحوم شیخ صدوق پیرامون اسرار آفرینش و فلسفه احکام، که توسط سید علی حسینی انجام شده است.
در ابتدای کتاب، مقدمه ای از مترجم افزوده شده که در آن، موضوع «نشانه های اهتمام پیامبر(ص) به حدیث و کتابت آن»، در محورهای «جایگاه فرهنگ تعلیم و تعلم در اسلام» و «اهتمام پیامبر اکرم(ص) به نشر حدیث» بررسی شده است
مترجم، ابتدا متن اصلی «علل الشرائع» را ذکر نموده و پس از آن، ترجمه آن را آورده است.
وی سعی فراوانی نموده تا ضمن رعایت اصل امانت در ترجمه، ترجمه ای شیوا و روان ارائه نماید.
فهرست مطالب، در ابتدای کتاب جای گرفته است.
در پاورقی ها، علاوه بر ذکر منابع و توضیح برخی از کلمات و عبارات متن، ترجمه فارسی روایاتی در تأیید و توضیح مطالب متن، آورده شده است.
[ویکی نور] علل الشرایع (ترجمه ذهنی تهرانی). علل الشرایع تألیف شیخ صدوق(ره) و ترجمه سید محمد جواد ذهنی تهرانی می باشد و حاوی احادیثی در رابطه با فلسفه احکام و علّت های معارف است.
در اغلب ترجمه هایی که از متون ارائه می گردد، مترجم سعی می کند که مقصود و مرام صاحب اثر را به زبان دیگر و در قالب دیگر به مخاطب انتقال دهد.و هرچه رابطه معنایی که خواننده با ترجمه برقرار می کند قوی تر باشد حکایت از ترجمه خوب است زیرا ترجمه خوب ترجمه ای است که خواننده آن نوشته در زمان خود همان چیزی را بفهمد که خواننده معاصر با مؤلف از متن وی برداشت می کرده است.و اینچنین ترجمه ای باید دارای دو ویژگی اساسی باشد:1) دقّت در برگردان عبارت متن اصلی(مبداء)به زبان دیگر(مقصد) و رعایت دقیق امانت 2)روان و سلیس بودن متن مقصد.و این مهم با روش و سبک ترجمه تحت اللفظی سازگار نیست زیرا در این سبک نگارش، سیستم جمله بندی و ساختار نحوی زبان مقصد رعایت نشده و فقط تبدیل کلمات به مرادف آن در زبان مقصد مدّنظر بوده است و این نوع ترجمه غالبا موجب اشتباه و خیانت در امانت می شود.علاوه بر اینکه معادل یا بی صرف بدون توجه به ترکیب نحوی و ساختار جمله ای موجب نارسایی کلام می شود.برای همین مترجم این اثر به ترجمه معنایی(محتوایی) روی آورده است در این روش ترجمه، مترجم ضمن انتقال دقیق پیام و محتوای متن اصلی به زبان دیگر(مقصد)، زبان معیار و ساختارهای الگوهای بیانی زبان مقصد مورد توجه است ازاین رو از پای بندی مترجم به ساختارهای زبان مبدا کاسته می شود و به اصطلاح بوی ترجمه کمتر به مشام می رسد.برای نمونه باب 6ص 40:قال امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع):انّ الله عزّ و جلّ رکّب فی الملائکة عقلا بلا شهوة، و رکّب فی البهائم شهوة بلا عقل، و رکّب فی بنی آدم کلیهما، فمن غلب عقله شهوته فهو خیر من الملائکة و من غلبت عقله فهو شر من البهائم.«امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع)فرمودند:خداوند عزّ و جلّ در فرشتگان عقل را بدون شهوت و در چهارپایان شهوت را بدون عقل و در فرزندان آدم هر دو را قرار داد، حال کسی که عقلش بر شهوتش غالب گردد به یقین از فرشتگان بهتر بوده و آن که شهوتش بر عقلش غالب شود حتما از چهارپایان بدتر می باشد.»
و به نظر می رسد که ترجمه حاضر در این زمینه توفیق نسبی پیدا کرده است گرچه در مواردی هم مترجم عبارات عربی را با عنایت به قواعد عربی ترجمه نموده است.حال به برخی از مزایای این ترجمه در دو حوزه شکلی و معنایی اشاره می شود.در حوزه شکلی:اعراب گذاری متن اصلی، آوردن متن عربی و فارسی در مقابل هم که این امر تطبیق متن عربی و فارسی را برای خواننده تسهیل نموده، انتخاب قلم متناسب که خواندن آن را کاملا آسان کرده است، ارائه فهرست مطالب بطور مفصل در آغاز هر مجلد و عنوان بندی مستقیم متن بر اساس فهرست مطالب و درج در بالای صفحات تا خواننده از عنوان کلی بحث آگاه باشد.
در حوزه معنایی:دقت در انتقال محتوای مبداء به مقصد، آوردن مطالب اضافی و شروح مفید و مختصر در پاورقی که به فهم بیشتر روایات برای خواننده کمک شایانی نموده است، بهره گیری از سبک و قلم بسیار روان و قابل فهم.
برای یک ترجمه خوب علاوه بر آنچه ذکر شد بایسته های دیگری لازم است که اگر ترجمه حاضر فاقد آنها می باشد.مترجم از نسخه های خطی و مورد اعتماد خویش در مقدمه اشاره ای نداشته است، ایشان نام کتابهای مورد استفاده خویش را چنانکه مرسوم اهل ترجمه است نیاورده و یادی از ترجمه های سابق این اثر ننموده و وجه تمایز ترجمه خویش با ترجمه های سابق را هم یادآور نشده و دیگر اینکه مترجمان و محققان معمولا پس از اتمام کار در مقدمه کتاب به نحوه تحقیق، شیوه ترجمه، معرفی کتاب و مؤلف آن می پردازند که ترجمه فاقد این مقدّمه مفصل می باشد و فقط دارای یک مقدمه مختصر می باشد که برای خواننده زیاد مورد استفاده نمی باشد.
نسخه حاضر توسط انتشارات مؤمنین به سال 1380 و با عنوان چاپ اول با شابک 8-27-6815-964 در دو مجلد چاپ و به بازار عرضه گردیده شده است
[ویکی نور] علل الشرایع (ترجمه مسترحمی). فلسفۀ احکام اسلام ترجمه ای است از کتاب علل الشرائع اثر شیخ صدوق(ره)که به اهتمام آقای سید هدایت اللّه مسترحمی صورت گرفته است.
این اثر ابن بابویه حاوی احادیثی است که بیانگر حکمت احکام و علّت برخی اشیاء، حوادث تاریخی و تکوینی است.
مترجم در مسیر ترجمه از آغاز تا پایان کار به طور کلی باید دید خود را بر سه محور اصلی متمرکز کند:
گام اول مترجم در ارائه یک اثر خوب از خود بر این اصل استوار است که از همان ابتدای کار بداند با چه زبانی(سبک) ترجمه کند در غیر این صورت، ناهمخوانی فراوانی در کار او رخ می نماید و تاثیر کار او به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.که یکی از سبک ها و شیوه های ترجمه، ترجمه تحت اللفظی است.هدف مترجم در این نوع ترجمه، انتقال معانی الفاظ به زبان مقصد و انعکاس ساختارهای زبان مبداء در ترجمه است یعنی مترجم سعی کرده است که برای هریک از کلمه های متن اصلی، مرادف و یا معادل مناسبی پیدا کرده معنای هریک را مقابل و یا زیر هر واژه بنگارد اصل دوم بهره گیری از اصول و مبانی لازم ترجمه که عبارتند از آشنایی با زبان مبداء و فهم درست متن مبداء، آشنایی و تسلط کافی بر زبان مقصد، آشنایی با زبان شناسی مقابله ای، امانت داری در ترجمه.این اصول چهارگانه در همه ترجمه ها مورد توجه باید قرار بگیرد.
با توجه به مسائلی که بیان شد ترجمه حاضر تا حدودی بسیار زیادی توانسته است که از این اصول پیروی و در این زمینه موفقیّت نسبی پیدا کند.از طرف دیگر آنچه در رابطه با این ترجمه بیان شد با هدفی که مترجم در مقدمه کتاب آورده شده مورد بررسی قرار گرفته و خود مترجم اذعان دارد که ترجمه او لفظ به لفظ و در بعضی از روایات نقل به معنی است و هر کلمه، جمله و مطلبی که نیاز به توضیح و شرح داشته توضیح و شرح آنرا در بین پرانتز و در صورت گستردگی آنرا در پاورقی گنجانده است و کوچک ترین تصرفی در اصل عبارت حدیث ننموده است و آنرا با ادبیات معاصر و امروزین نگارش نکرده است.
این ترجمه، فاقد متن اصلی(عربی) می باشد لذا تطبیق متن با ترجمه برای خواننده میسّر نیست لذا فرصتی برای خواننده بوجود نمی آورد تا اظهارنظر قطعی در خصوص معادل یابی واژه نماید.