دانشنامه اسلامی
زنجان شهری است که در دوران خلافت عثمانی فتح و به «زنجان» تغییر نام داد. به طوری که در کتب اولیه اسلامی نظیر حدود العالم و احسن التقاسیم قید گردیده، شهری آباد و پر نعمت و از جمله شهرهای مفتوحة العنوة (سرزمین هایی که با پیروزی های نظامی به دست آمده اند.) بوده است. در قرن چهارم و پنجم که سال مهاجرت قبایل تُرک نژاد به ایران است، به علت چراگاه های وسیع و گسترده مورد توجه قبایل مذکور قرار گرفته و قبایل مختلفی از ترکان در زنجان و نواحی مختلف آن به خصوص در چمن «کنگرلند» که بعدها به «سلطانیه» معروف شده است، مسکن گزیدند.
جمعی از محققین و پژوهش گران ایرانی و خارجی، جغرافیای کامل ایران، ج۱، ص۷۲۳ـ۷۲۴.
نخستین دوره حوزه علمیه زنجان نیز همزمان با اسکان قبایل ترک در این سامان است. حال آیا در بین مهاجران عالمان بزرگ شیعی بودند تا حوزه زنجان را به پا دارند یا خود شهر در این دوره به چنان مرحله علمی رسیده بود، دقیقاً معلوم نیست.در دوره تأسیس حوزه علمیه زنجان، علمای بزرگی ظهور و بروز یافتند که به برخی از آنان اشاره می کنیم.
← نصیر بن هبة الله زنجانی
این دوره که از قرن هفتم تا دوازدهم را شامل است دوره رکود حوزه علمیه زنجان است. قتل و غارت مغول به فجیع ترین وضعی که خاص خودشان بود، از عوامل عمده این رکود علمی است.
حقیقت، عبدالرفیع، تاریخ نهضت های ملی ایران، ص۵۲۸.
...
