ایتاخ
دانشنامه اسلامی
ایتاخ به ترکان خزری نسب می برد. وی نخست در آشپزخانه شخصی به نام سلام بن ابرش، خادم منصور عباسی، به عنوان آشپز خدمت می کرد. معتصم پیش از خلافت به سال ۱۹۹ق. ایتاخ را از سلام خرید و در زمره خدمتکاران خود درآورد. به تدریج وی به سبب دلیری و کاردانی مورد توجه معتصم قرار گرفت و از سرداران مشهور او و دو خلیفه پس از وی، واثق (۱۲۹-۱۳۲ق.) و متوکل عباسی (۲۳۲-۲۴۷ق.) گردید.
دوران فرماندهی
ایتاخ در فرونشاندن شورش های داخلی دوران معتصم نقش اساسی داشت. نخستین منصب مهم وی، فرماندهی نیروهای خلیفه برای یاری رساندن به افشین، از فرماندهان ترک، در برابر شورش بابک خرمدین در آذربایجان بود. وی همچنین شورش کردان در موصل (۲۲۴ق.) را سرکوب کرد. سرکردگی نبرد عموریه با امپراتوری روم (۲۲۳ق.) و نیز فرماندهی لشکریان مغربی و ترک را بر عهده داشت. در پی این خدمات، در سال ۲۲۵ق. به امارت یمن منصوب شد.
شمشیر انتقام خلفا
ایتاخ در دوران واثق، قدرت بیشتر یافت و امور خراسان، سند و نواحی دجله به وی وا گذار شد. نیز به عنوان حاجب (دربان) خلیفه انتخاب گشت. در دوران معتصم نقش جلاد خلیفه را بر عهده داشت و از مخالفان خلفا انتقام می گرفت. از این رو، برخی از تاریخ نگاران او را «شمشیر انتقام خلفا» خوانده اند.
دروان به قدرت رسیدن ایتاخ
...
[ویکی حج] ایتاخ: غلام معتصم عباسی و کارگزار حرمین شریفین می باشد. ایتاخ از ترکان خزری بود که در آشپزخانه خادم منصور عباسی کار می کرد که معتصم عباسی او را خرید و در زمره خدمتکاران خود درآورد، او به سبب دلیری و کاردانی مورد توجه معتصم قرار گرفت و از سرداران مشهور او و دو خلیفه پس از وی، واثق و متوکل عباسی گردید. نخستین منصب مهم وی، فرماندهی نیروهای معتصم بود و در دوران واثق، قدرت بیشتر یافت و امور خراسان، سند و نواحی دجله به وی واگذار شد. متوکل با حمایت و پشتیبانی برخی سرداران ترک از جمله ایتاخ، به خلافت رسید. لذا، بسیاری از امور سیاسی و نظامی را به وی سپرد و در این دوران اوج قدرت ایتاخ بود. متوکل از بیم قدرت یافتن ایتاخ به وی امارت حج را داد و او را از مرکز حکومت دور کرد و سرانجام چندی بعد او از امارت حرمین برکنار شد و در پی بازگشت از حج، به فرمان متوکل، کشته شد.
ایتاخ به ترکان خزری نسب می برد.وی نخست در آشپزخانه شخصی به نام سلام بن ابرش، خادم منصور عباسی، به عنوان آشپز خدمت می کرد.معتصم پیش از خلافت به سال 199ق. ایتاخ را از سلام خریدو در زمره خدمتکاران خود درآورد. به تدریج وی به سبب دلیری و کاردانی مورد توجه معتصم قرار گرفت و از سرداران مشهور او و دو خلیفه پس از وی، واثق (حک: 129-132ق.) و متوکل عباسی (حک: 232-247ق.) گردید.
ایتاخ در فرونشاندن شورش های داخلی دوران معتصم نقش اساسی داشت. نخستین منصب مهم وی، فرماندهی نیروهای خلیفه برای یاری رساندن به افشین، از فرماندهان ترک، در برابر شورش بابک خرمدین در آذربایجان بود.وی همچنین شورش کردان در موصل (224ق.) را سرکوب کرد.سرکردگی نبرد عموریه با امپراتوری روم (223ق.) و نیز فرماندهی لشکریان مغربی و ترک را بر عهده داشت .در پی این خدمات، در سال 225ق. به امارت یمن منصوب شد.
