دانشنامه اسلامی
واژه و مفهوم اقطاع ظاهراً از قرآن مجید گرفته شده است .
[ویکی فقه] اِقْطاع ، اصطلاحی در امور ارضی ، مالیاتی و دیوانی در قلمرو اسلام ، و آن واگذاری زمین ، آب ، معدن یا منافع حاصل از آن ، یا واگذاری حق ِ گردآوری خراج و مالیات ، یا واگذاری محلی برای کسب و کار است به کسی به طور محدود و در زمانی معین یا نامحدود.این معنی در طی قرون متحول شده ، انواع و صورت های مختلفی یافته ، و مفهوم و مدلول آن مورد بحث نظریه پردازان و فقها قرار گرفته است .
واژه و مفهوم اقطاع ظاهراً از قرآن مجید گرفته شده است .
قطیعه و مُقطَع
در باب زمین آن چه را که به اقطاع داده شود، قطیعه (رجوع کنید به قلقشندی که قطیعه را پاره ای از زمین های خراجی دانسته است )، یا مقطَعه ، و کسی را که اقطاع می گیرد، مُقطَع می نامند. اما واژه اقطاع در بیش تر موارد به معنای قطیعه ، و اقطاعات به جای قطایع به کار رفته است .
تفاوت قطیعه و اقطاع
در حالی که بعضی از محققان معاصر قطیعه را غیر از اقطاع دانسته ، و آورده اند که معنای این دو بعداً باهم خلط شده است ؛ زیرا قطیعه بر زمین هایی اطلاق می شده که به ملکیت قطعی و موروثی کسی داده می شد، و اقطاع به معنای تخصیص املاک به لشکریان است .ولی این توجیه مبتنی بر شواهد و دلایل متقنی نیست ؛ زیرا چنان که از منابع کهن بر می آید، واژه اقطاع از دیرباز به جای قطیعه به کار می رفته ، و از روایات منقول از پیامبر اکرم (ص ) بر می آید که اقطاع به معنای مالکیت قطعی نیز بوده است .شاید منشأ این خلط، اشتباه میان انواع و مصادیق اقطاع ، «طعمه » و «ایغار» باشد.حال آن که به گفته خوارزمی قطیعه برای مقطَع موروثی است - یعنی اقطاع تملیک - ولی طعمه موروثی نیست .علاوه بر اصطلاحات «طعمه » و «ایغار»، ترکیب «نان پاره » نیز در برخی متون فارسی ، و «خبز» در متون عربی برابر اقطاع به کار رفته است (برای مثال به این منابع رجوع کنید ).اصطلاحات «تیول »، «سیورغال » و «الکا» از دوره مغول در سرزمین های شرقی و مرکزی اسلام ، نیز ترکیب «جاگیر» در شبه قاره هند، و اصطلاحات «تیمار» و «زعامت » و برخی واژه های دیگر در سرزمین های امپراتوری عثمانی به معنای اقطاع یا انواعی از آن به کار می رفته است .
زمان پیدایش
...
