لغت نامه دهخدا
ابوزیان. [ اَ زَی ْ یا ] ( اِخ ) احمدبن ابی محمدبن عبداﷲ یا ابوزیان چهارم. از ملوک بنوعبدالوادیا بنوزیان تلمسان. پس از درگذشتن پدر بجانشینی او صاحب تخت و تاج تلمسان شد. لکن برادر او ابوعبداﷲ محمد بر او قیام کرد، ابوزیان از ترکان الجزائر مدد خواست و برادر او از اسپانیائیان وهران استمداد کرد و جنگها میان دو برادر دوام یافت تا به سال 947 هَ. ق. ابوزیان فائق آمد و ابوعبداﷲ به وهران پناهید و باشرط مساعدت اسپانیائیان با او، با دنائتی هرچه تمامتر سیادت دولت اسپانیا را بر تلمسان بشناخت و بقیادت دُن آلفونس مارتی نز سپاهی بسوی تلمسان برد لکن سواران دلیر و رزم آور مسلمانان آنها را هزیمت کرده و در دوازده فرسنگی وهران به سال 949 هَ. ق. شکستی عظیم بر دشمن خائن افتاد و فرمانده جیش اسپانیا آلفونس و همه لشکریان او در این جنگ که «شعبةاللحام » موصوف و معروف است کشته شدند. بار دیگر اسپانیا نه هزار پیاده و پانصد سوار بمقابله و مقاتله احمد فرستاد و آنان بشهر تلمسان درآمده به یغمای شهر دست بردند. لکن مردم تلمسان و نواحی غارتگران را شکستی فاحش دادند و فرمانروای زبون و نابایست اسپانیا یعنی ابوعبداﷲ محمد را براندند و ابوزیان بر مقر سلطنت استقرار یافت و تا گاه مرگ ( سال 957 هَ. ق. ) با اتّکال بترکان عثمانی و خواندن خطبه سلطان قسطنطنیه در مقام خویش ببود.
ابوزیان. [ اَ زَی ْ یا ] ( اِخ ) محمدبن ابی حمو موسی یا ابوزیان ثالث. وی بزمان پدر حکومت جزائر بنومزغنای [الجزائر ] داشت ، و چون ابوحمو درگذشت و برادر او ابوتاشفین ثانی بجای پدر بر اریکه ملک مستقر گشت ابوزیان به قصد تصرف تاج و تخت پدر در سال 792 هَ. ق. بدربار ابوالعباس احمد پادشاه مرینی رفت و از او استمداد کرد و دیری نکشید که ابوتاشفین دویم درگذشت ، یعنی در حدود نیمه سال 795 و پس از وی برادر دیگر ابوزیان ، یوسف بن ابی حمو جانشین ابوتاشفین گردید و سیادت پادشاهان فارس را بر تلمسان انکار کرد. از اینرو ابوالعباس مرینی نیروئی به تلمسان فرستاد و در سیّم محرم 798 یوسف را خلع و ابوزیان را بجای او نصب کرد. ابوزیان چون با قبول تابعیت بنومرین قدر و منزلت خویش از دست داده بود بتلافی آن بترویج علم و ادب و شعر پرداخت لکن مدت حکومت او دیری نپائید و در 801 برادر وی ابومحمد عبداﷲ بر وی ظفر یافت و ابوزیان کشته شد.
