خدامرادخان زند. [ خ ُ م ُ ن ِ زَ ] ( اِخ ) وی یکی از سرداران کریمخان زند است و بزمان او شجاعتهای بسیار کرد و در استقرار حکومت کریمخان بسی شمشیر زد. چون کریمخان در محاصره ارومیه نشست طایفه ای از ایلات شیطانی که در سرحدروم سکنی داشتند، شروع به آزار مترددین و مسافرین نمودند. وقتی که خبر آزار و ایذاء آنان بکریمخان رسیدخدامرادخان زند را با هفت هزار سوار فرستاد تا آن جماعت را قتل و غارت و تنبیه کنند. خدامرادخان حسب الحکم با آن فرقه مقابل گردید و شکست فاحش بدیشان داد. وباز چون جماعت لیلاوی سر از اطاعت باززدند، خدامرادخان از طرف کریمخان زند مأمور تنبیه و سرکوبی آنان شد. او در معیت نظرعلیخان با ده هزار سوار عازم جنگ باآنها گردید. لیلاویان سه سنگر در میان یکدیگر ترتیب دادند و در سنگر اول جوانان شجاع و در سنگر دوم مال و دواب و در سنگر سوم زنان و اطفال را گذاردند. بالاخره خدامرادخان با نظر علیخان پس از جنگهای سخت آن طایفه را به انقیاد درآوردند و سه سنگر مزبور را یکی پس از دیگری بدست گرفتند. ( از مجمل التواریخ گلستانه ص 274 ). برای اطلاع بیشتر از شرح فداکاریها و جنگهای خدامرادخان رجوع به مجمل التواریخ صص 275 - 276 شود.
دانشنامه آزاد فارسی
خدا مرادخان زَند ( ـ۱۱۷۶ق) از رؤسای ایل زَند و از امرای لشکر کریم خان زند. نخست در دستگاه زَندیّه عنوان ایشیک آقاسی باشی (وزیر تشریفات و دربار) داشت. اما در نبردهای مختلف نیز همراه کریم خان یا نمایندۀ وی بود. او در ۱۱۷۲ق کرمان را ضمیمۀ متصرفات کریم خان و در تصرف ارومیه نیز به وی یاری رساند، همچنین شورش یکی از خوانین قاجار را در گیلان و قزوین فرونشاند. خدا مُراد در ۱۱۷۶ق ولایت کرمان یافت، اما به سبب سخت گیری هایش در جمع آوری مالیات از مردم، در شورشی کشته شد.
