ابن یمین
فرهنگ فارسی
شاعر فارسی شیعی
دانشنامه اسلامی
پدرش از ترکستان به فریومد از توابع سبزوار کوچ کرد و با خرید املاکی در آنجا نشیمن گزید. وی در دستگاه وزیر خراسان مکانتی داشت و از استادان نظم و نثر زمان خویش بود. ابن یمین که پرورده چنین پدر فاضلی بود از سالهای جوانی به سرودن شعر پرداخت.
مدتی مستوفی علاءالدین محمد فریومدی، وزیر خراسان بود اما پس از چندی به تبریز رفت و به خدمت غیاثالدین محمد، وزیر ابوسعید آخرین امیر ایلخانی پیوست و او را مدح گفت. وی پس از بازگشت به خراسان بیشتر ایام را در زادگاهش به قناعت بسر می برد و از طریق کشت و کار گذران می کرد و در عین حال به سرودن اشعار حکمی و اخلاقی و نیز مدایح می پرداخت.
ابن یمین در قصاید خویش شصت و پنج کس از امرای خراسان و هرات، طغای تیموریه و سربداران و نیز ارکان دولت ایشان را ستوده است. اما بیشتر مدایح او به امرای سربداری اختصاص دارد که شاعر پس از برافتادن طغای تیمورخان (737ـ754 ق) از نوادگان چنگیز که دعوی ایلخانی داشت به آنان پیوست.
وی در جنگهای سربداران با امرا و ملوک اطراف حضور داشت و در جنگی که میان وجیه الدین مسعود سربداری و ملک حسین کرت درگرفت (743 ق) دیوان او به غارت رفت و شاعر ناچار شد به مدد حافظه و یارانش که اشعاری از وی نزد آنان بود دیوان تازه ای فراهم آورد.
ابن یمین در سرودن انواع شعر از غزل و قصیده و رباعی و ترکیب بند و ترجیع بند استادی داشت اما قطعات وی که همه در موضوعات اخلاقی سروده شده اند در زمره شاهکارهای ادب فارسی به شمار می روند. سخن وی ساده و روان و خالی از تکلفات لفظی و تعقیدات معنوی است، از همین روی اشعار وی رواج فراوان یافت و کسانی به تقلید از او به سرودن اشعار تعلیمی پرداختند.
ابن یمین شاعری شیعی مذهب بود، قرآن و حدیث در شعر او تاثیر آشکاری داشته است ، قصایدی در ستایش ائمه اطهار علیهم السلام، بالاخص علی بن ابی طالب علیه السلام دارد و از نخستین شعرایی است که مرثیه هایی در سوگ شهدای کربلا سروده است. ابیات زیر در وصف حضرت رضا علیه السلام نموه ای از اشعار او در مدح اهل بیت عصمت و طهارت است :
