دانشنامه اسلامی
روم (۱ بار)
. روم امپراطوری بزرگی بود که بر متصرفان وسیعی در آسیا و اروپا و آفریقا حکومت داشت و ایتالیا نیز قسمتی از آن محسوب میشد میان آنها و اهل فارس (ایرانیان) جنگهای بزرگی واقع شده است و مخصوصاً در نواحی رخ داد که به هزیمت رومیان تمام شد قرآن عظیم خبر داد که روم پس از مغلوب شدن در عرض از سه تا نه سال پیروز خواهد شد. ظاهر آن است که مراد از «الارض» در آیه حجاز و الف و لام برای عهد است و نیز «غلبهم» مصدر از برای مفعول و به معنی مغلوبیّت است معنی آیه چنین میشود: روم در نزدیکترین محل به حجاز مغلوب شد آنهاپس از مغلوب شدن در عرض سه تا نه سال غالب میشوند. یعضی احتمال دادهاند ضمیر «غَلَبِهِمْ» به فارس راجع است یعنی روم پس از غلبه فارس پیروز میشوند (استفاده از المیزان) از آیه شریفه بدست میآید که علّتی درباره نزول آن بوده است از غلبه روم خبر بدهد در مجمع از زهری نقل شده کهخ مشرکین در مکّه به مسلمین میگفتند: روم اهل کتاب است فارس بر آنها غلبه کرد شما میگوئید چون کتاب بر شما نازل شده غلبه میکند ولی ما بر شما غالب خواهیم شد چنانکه فارس بر روم غلبه کرد آیه نازل شد که روم در آینده بر فارس پیروزخواهد گردید. المیزان از درّ منثور نقل میکند: مشرکان دوست داشتند که فارس بر روم غلبه کند چون فارس بت پرست بودند و مسلمانان دوست میداشتند که روم بر فارس پیروز گردد که آنهااهل کتاب بودند. این سخن را به ابوبکر گفتند ابوبکر آن را به حضرت رسول صلی اللّه علیه و اله و سلم گفت حضرت فرمود: رومیان به زودی غالب خواهند شد، خواهیم گفت که این سخن و نظیر آن قابل قبول نیست. در برهان از امام باقر علیه السلام نقل شده که فرمود: چون خدا بر پادشاه روم و فارس نامه نوشت شاه روم نامه آن حضرت را تعظیم کرد و بفرستادهاش احترام نمود ولی پادشاه فارس نامه آن حضرت را پاره کرد و به نمایندهاش اهانت نمود و در آن موقع فارس و روم در جنگ بودند مسلمانان دوست میداشتند که رومیان غلبه کنند و به شاه روم امید بیشتر داشتند ولی غلبه نصیب فارس شد مسلمانان غمگین گشتند خدا آیه غلبت الروم را نازل فرمود... روایت سندش خوب نیست و ذیلش بسیار مشوّش است و در صورت قبول کردن باید آیه را مدنی دانست نه مکّی حال آنکه سوره مکّی است در سوره روم از مغلوب شدن روم سپس از غلبه آنها خبر رفته و در و فرموده و در آخر سوره درباره پیروزی دین به رسول خدا مژده میدهد که «فَاصْبِرْ اِنَّ وَعْدَاللّهِ حَقٌ» لذا باید گفت: خدا که وعده پیروزی روم را داده و آن را وعده بی تخلّف خوانده در صورت غلبه روم معلوم میشد که مسلمانان نیز بر مشرکین غلبه خواهند کرد و علت جمله «یَوْمَئِذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ» همین است و گرنه روم اهل کتاب و غلبه آنها نسبت به یکدیگر ربطی به مسلمین نداشت. بلکه آیات میخواهند بگویند: همانطور که روم مغلوب در کمتر از ده سال غلبه خواهد یافت مسلمانان نیز که امروز مغلوب اند غالب خواهند شد.
