لغت نامه دهخدا
1 - نظامیه نیشابور، این مدرسه در اواخر نیمه اول قرن پنجم هجری قمری به امر خواجه نظام الملک برای امام الحرمین ابوالمعالی عبدالملک بن عبداﷲ جوینی متوفی به سال 487 هَ. ق. بنا شد و ابوالمعالی سی سال در آنجا به تدریس و خطابه و ذکر می پرداخت و روزانه سیصد مرد در آنجا به دانش آموزی جمع می شدند، از طلاب و دانش آموزان نامدار این مدرسه اند: امام محمد غزالی و اوحدالدین انوری ابیوردی.
2 - نظامیه بغداد، بنای این مدرسه در سال 459 هَ. ق. پایان گرفت ، نظام الملک برای ساختمان این مدرسه 200000 دینار از مال خود خرج کرد و موقوفات متعدد و پردرآمدی بدان تخصیص داد، در نظامیه بغداد حجره هائی به سکونت طلاب اختصاص داشت و کتابخانه معتبر آن از کتابهای ارجمند انباشته بود. در این دارالعلم بزرگ شش هزار تن دانشجو به تحصیل فقه و تفسیر و حدیث و نحو و لغت و ادبیات و فلسفه ، اشتغال داشتند و به روایت ابن جبیر اندلسی که در سال 580 هَ. ق. بغداد را سیاحت کرده است : «بغداد را نزدیک سی مدرسه است و بزرگترین و مشهورترین آنها نظامیه است » در آغاز تأسیس نظامیه بغداد از امام شیخ ابواسحاق شیرازی دعوت شد تادر آنجا به تدریس پردازد و تا فرارسیدن وی امام ابونصر بغدادی ، معروف به ابن صباغ بیست روزی بدین مهم پرداخت ، امام غزالی نیز از مدرسان این دارالعلم بود. تولیت نظامیه بغداد بعد از خواجه نظام الملک با فرزندان وی بود و این دانشگاه بزرگ مذهب شافعی تا قریب دوقرن بعد از ایجاد در اوج عظمت و اشتهار بود و از آن پس نیز با اینکه مدرسه مستنصریه از شهرت و اعتبار آن کاسته بود، مدتها دایر بود.
3 - نظامیه بلخ ، از اساتید معروف آن آدم بن اسدالهروی است و از شاگردان بنام آنجا رشید وطواط است.
4 - نظامیه بصره ، به روایت مؤلف تجارب السلف این مدرسه که از نظامیه بغداد نیکوتر و بزرگتر بوده است ، در اواخر ایام المعتصم باﷲ خراب شد و از مصالح ساختمانی آن در شهر بصره مدرسه دیگری به همین نام ساختند.
