گل مالی
فرهنگ فارسی
دانشنامه عمومی
آئین خاص گل مالی در خرم آباد و مناطق اطراف آن دارای چند مرحله است که از روز هفتم محرم که به روز «تراش عباس» موسوم است شروع می شود. در روز هفتم محرم عزاداران حسینی به حمام رفته و پس از اصلاح سر و صورت و نظافت کامل، لباس های تمیز می پوشند که این روز را «تراش عباس» می نامند. از این روز به بعد، عده ای برای افروختن آتش در صبح عاشورا به جمع کردن و گردآوری هیزم در سطح شهر می پردازند تا اگر در روز عاشورا برف و باران ببارد و احیاناً هوا سرد باشد، عزادارانی که در گِل می افتند ( مراسم گِل افتادن ) از سرما حفظ شوند. به این منظور عده ای در محل دوره افتاده و با خواندن جملاتی از خانه ها تقاضای هیزم می کنند که مردم نیز با کمال میل بسته به نذری که دارند به آنان هیزم می دهند. در روز تاسوعا نیز عزاداران خاک نرم و مخصوصی بنام گل باغچاله ( گل رس ) را مهیا کرده و در میدان های بزرگ و کوچک که معمولاً با آجر چینی در جلوی خیمه ها و تکیه های شهر درست می شود می ریزند و در روز عاشورا این خاک را با گلاب مخلوط کرده و گل روز عاشورا را مهیا می کنند. همه مردم لر خه ره مالی ندارند. فقط مردم استان لرستان این رسم را دارند. روز عاشورا، عزاداران فراخوانده شده با حضور در تکیه های محله و گل مالی کردن خود گرد آتش می ایستند تا از سرما محفوظ مانده و شروع به سینه زنی و عزاداری می کنند.
در بروجرد در صبح عاشورا و هم زمان با طلوع آفتاب، در محل تجمع هر یک از دسته های عزادار، دیگ های مسی برای جوشاندن گِل و آماده سازی خَه رّه تدارک دیده می شود. عزاداران قدری از خَه رّه را به لباس، ریش، مو و گونه خود می مالند. دسته های عزادار از ابتدای صبح در کوچه و خیابان ها روانه مجالس عزاداری می شوند و در هر مجلس سینه زنی می کنند. به نوشته کتاب «تذکره حسین حزین»، گل گیرندگان که به آن ها خَه رّه گیر گفته می شود به طور عمده پیرمردان و سالمندان بوده اند که در دسته های سینه زنی در جلوی هیئت قرار می گرفته اند و خه ره گیران بی ریاترین سینه زنان بوده اند. در صفحه ۱۸۳ تذکره حزین آمده است:
