چغندر قند. [ چ ُ غ ُ دَ رِ ق َ ] ( ترکیب اضافی ، اِ مرکب ) نوعی از چغندرکه به کار ساختن شکر و قند آید. قسمی چغندر که در کارخانه های بزرگ یا کارگاههای کوچک بوسایل صنعتی و شیمیائی قند و شکر از آن بدست آورند. آقای مسعود کیهان در کتاب جغرافیای اقتصادی خود در باره چغندر قند چنین نوشته اند: «چغندر بر دو نوع است : یک قسم آن که فعلاً هم زراعتش در ایران معمول میباشد برای خوراک اهالی و بعضی اوقات بحیوانات هم میدهند، زراعت این قسم چغندر را میتوان گفت تفننی و در کنار جالیزهای صیفی کاشته میشود، موقع کشت آن بهار و محصول آن در اوائل زمستان بدست می آید. این چغندر معمولاً قرمز و سفید و ریشه آن مدور است. قسم دیگر که اهمیت زراعتی و صنعتی دارد «چغندر قند» است. در ایران سابقاً زراعت کمی از این قسم چغندر شده و نتیجه خوبی داده و حتی قند و شکر هم بمقدار قلیلی از آن بدست آمده ولی بعد کارخانه قندسازی که در «کهریزک » بنا شده بود تعطیل گردید. ( این کارخانه پس از مدتی تعطیل دوباره بکار افتاد ). این اواخر دولت بخیال تأسیس کارخانه قندسازی افتاد و برای انتخاب محل زراعت چغندر قند متخصصینی از «چک اسلواکی » جلب و متخصصین مزبور در کرج و سایر نقاط امتحاناتی نموده و و راپرتهائی بدولت تقدیم داشته اند، حاکی از آنکه نتیجه آزمایشها بسیار درخشان و امید بخش بوده است و نشان میداده است که مقدار قند چغندر کرج 5 ر 23 درصد است در صورتی که در کشور چک اسلواکی مقدار قند چغندر بطور متوسط 16 و گاه 20 درصد میباشد و نیز مقدار محصول چغندر در کرج هر هکتار 51 تن بوده و در کشور چک اسلواکی حداکثر محصول در زمین های مرغوب از 40 تن در هر هکتار تجاوز نمیکند». ( از کتاب جغرافیایی اقتصادی کیهان ص 100 و 101 و 102 ). سپس آقای کیهان در کتاب خود به تصمیم گرفتن دولت در جلب و استخدام متخصصین خارجی برای نظارت در کشت چغندر و انتخاب بذر خوب و اراضی مرغوب اشاره میکنند و چنانکه میدانیم دنباله این آزمایشها و نتیجه تصمیم دولت بدانجا منتهی می گردد که کارخانه قند کهریزک براه افتاد و کارخانه های دیگری نیز بتدریج در مرکز و استانهای کشور تأسیس شد و کشت چغندر قند در ایران توسعه یافت. و نیز آقای مهندس ریاحی در کتابی بنام «کلیات صنعت قندسازی » که از انتشارات دانشگاه تهران است در فصل چهارم ذیل عنوان «چغندر قند و ترکیبات و زراعت آن » چنین نوشته اند: «برای روشن شدن مطالبی که بعدها مورد بحث قرار میگیرند لازم است که قبلا بدانیم چغندر چیست ؟ از کجا آمده ؟ از چه موادی ترکیب شده و این موادچه خواصی دارند و ارزش صنعتی آنها چه اندازه است.
فرهنگ فارسی
نوعی از چغندر که بکار ساختن شکر و قند آید . قسمی چغندر که در کارخانه های بزرگ یا کارگاههای کوچک بوسایل صنعتی وشیمیائی قند وشکر از آن بدست آورند
دانشنامه عمومی
چغندر قند ( نام علمی: Beta vulgaris ) گیاهی است دو ساله از تیره اسفناج که به صورت گیاهی یکساله زراعت می شود. چغندر قند طی دوره رشد رویشی فاقد ساقه بوده و به صورت مجموعه ای از برگ های بزرگ افقی تا عمودی مشاهده می شود. طول دوره رشد برای تولید قند ۶ تا ۹ ماه می باشد. معمولاً در آب وهوای کوهستانی از رشد و کیفیت خوبی برخوردار است و در ایران مناطقی چون شهرستان اقلید، شهرکرد، تربت حیدریه چناران قوچان و میاندوآب بالاترین سطح کشت را دارند. چغندر قند سازگاری وسیعی به شرایط محیط متنوع دارد به سرما و گرما نسبتاً مقاوم است تحمل خشکی را دارد به شوری خاک نیز مقاوم است. عوامل محیطی مانند حرارت، نور، طول روز و رطوبت خاک تا حد زیادی تعیین کننده نحوه رشد و ذخیره قند در ریشه می باشد. خاک های بارور، دارای زهکشی خوب، بافت متوسط و اسیدیته خنثی تا کمی قلیایی برای چغندر قند ایدئال است. عملکرد در خاک های نیمه سنگین بشرط وجود زهکشی خوب نیز مطلوب می باشد. محصول زراعی چغندر، ریشه ای است بزرگ و آبدار که شامل سه قسمت است: • طوقه که قسمت بالایی ضخیم شده و برگ ها از آن منشأ می گیرد. • منطقه کوتاه و صاف در زیر طوقه که گردن گفته می شود. گردن قطورترین منطقه ریشه می باشد. • قسمت گوشتی ریشه که ذخیره قند در آن انجام می گیرد. مقدار قند در منطقه گردن و طوقه پایین است مقدار قند در ارقام اصلاح شده به ۱۶ تا ۲۰ درصد می رسد. امراض و کمبود مواد غذایی موجب افزایش ریزش برگ ها گشته و عملکرد را پایین می آورد زیرا در این حالت برگ های جدید به وجود می آید که صرفاً با مصرف قند ذخیره شده ریشه رشد می کند. معمولاً ساقه گل دهنده چغندر که در سال دوم رشد به وجود می آید از مرکز طوقه رشد می کند گل ها کوچک و در روی گل آذین خوشه ای مرکب به طور منفرد با دسته جات ۲ تا ۷ گلی مشاهده می شود خود عقیمی و دگرگشتی بر گیاه حاکم است باد عامل مهم در گرده افشانی بشمار می رود. شته سیاه باقلا با نام علمی Aphis fabae از آفات عمومی محصولات زراعی است این شته بین ۲/۵ تا ۳ ملی متر طول داشته و به رنگ سیاه براق و گاهی تا سبز زیتونی دیده می شود این شته از شیره پرورده گیاه تغذیه و باعث پیچیدگی، پژمردگی و زردی برگ ها و حتی خشکیدن آن ها می گردد با این آفت می توان با سموم متأسیستوکس، دیمتوات و سوپر اسید مبارزه کرد. و مهم ترین آفت که از سال ۹۱ روبه رشد است کرم قوزه ویا لاروشبپرک است که کشاورزان اراک را تا حدودی دچار مشکل کرده است.
