نائین

لغت نامه دهخدا

نائین. ( اِخ ) یکی از شهرهای استان دهم و مرکز فرمانداری است. شهری قدیمی است وسابقه تاریخی آن به پیش از اسلام میرسد. مؤلف «سرزمینهای خلافت شرقی » مینویسد: نائین ، در شمال باختری یزد، در حاشیه کویر جای دارد و معمولاً از توابع یزد شمرده میشود، اگر چه برخی از نویسندگان آن را از توابع اصفهان شمرده اند. نائین قلعه ای داشت و بقول حمداﷲمستوفی دور قلعه اش چهار هزار قدم بود. ( از سرزمینهای خلافت شرقی ص 106 ). و نیز مؤلف همین کتاب گوید که نائین در قرون وسطی جزء ایالت فارس محسوب میشده است. ( ص 224 ). لیکن حمداﷲ مستوفی و خواندمیر آن را از توابع یزد شمرده اند. ( تاریخ گزیده ص 638 ) ( حبیب السیر ج 3 چ خیام ص 281 ). آذر بیگدلی در «آتشکده آذر» و صاحب منتهی الارب ( ذیل حرف «ن » ) و صاحب روضات الجنات ( ص 640 ) آن را تابع اصفهان دانسته اند. یاقوت در معجم البلدان این شهر را از اعمال پارس و کوره اصطخر دانسته است.مؤلف نزهةالقلوب فاصله آن را تا اصفهان بیست و شش فرسنگ ( نزهةالقلوب ص 56 ) و مؤلف روضات الجنات ده فرسنگ ( ص 641 ) و ناصرخسرو سی فرسنگ نوشته اند. ( سفرنامه ص 124 ) ولی در جغرافیای کیهان این مسافت بیست و پنج فرسنگ تعیین شده است. ( جغرافیای سیاسی کیهان ص 440 ).
مؤلف حدودالعالم آن را سردسیر و با سیب بسیار و برحد میان پارس و بیابان ذکر کرده است. ( حدود العالم ص 80 ). مستوفی آن را از اقلیم سوم شمرده و نوشته است که دور قلعه اش چهار هزار قدم است. حقوق دیوانیش دو تومان و دویست دینار است. ( نزهةالقلوب ج 3 ص 74 ). صاحب تذکرةالملوک گوید: در عهد صفویه حکام شرع یزد و ابرقوه و نائین و اردستان و... را صدر خاصه ، تعیین [ میکند ] و امور متعلق به صدر خاصه را در ولایات مفصله مذکوره نایب الصدارة و سایر مباشرین صدرخاصه متوجه میشده اند. ( تذکرةالملوک ص 2 ).
و ناصرخسرو بدینگونه از نائین یاد میکند: بیست روز در اصفهان بماندم و بیست و هشتم صفر بیرون آمدیم بدیهی رسیدیم که آن را هیثاباد گویند و از آنجا براه صحرا و کوه مسکیان بقصبه نایین آمدیم و از سپاهان تا آنجا سی فرسنگ بود، و از نایین چهل و سه فرسنگ برفتیم بدیه گرمه از ناحیه بیابان که این ناحیه ده دوازده پاره دیه باشد رسیدیم. ( سفرنامه ص 124 ). در بستان السیاحه آمده است : قصبه ای است دلنشین از قصبات اصفهان... در زمین هموار واقع و جوانب آن واسع است و قرب دو هزار باب خانه در اوست... آبش خوب و هوایش مرغوب. آن قصبه در راه یزد و کاشان اتفاق افتاده... از اصفهان چهار مرحله دور است... مردمش شیعه امامیه اند... و جمعی از اهل وجد و حال از آنجا ظهور نموده اند منجمله حاجی عبدالوهاب مرشد حاجی محمد حسن تبریزی الاصل و میرزا ابوالقاسم شیرازی فی زماننا از آنجا بود... و دیگر میرزا عبدالرحیم...نظر علیشاه... ( بستان السیاحه صص 600-601 ).

فرهنگ فارسی

شهر مرکز شهرستان نائین استان دهم ( اصفهان ) . در ۳۲٠ کیلومتری جنوب خاوری طهران و در ۱۳٠ کیلومتری شمال خاوری اصفهان واقع است . در جلگه واقع شده و هوای آن نسبتا معتدل است . محصولش گندم جو پسته بادام انار گوجه و توت میباشد . صادرات این شهرستان روناس کتیرا پنبه پسته و قالی است . معدن سرب مس زغال سنگ آنتیموان و آهن دارد .
شهریست در نزدیکی ناصره و محل یکی از معجزات عیسی است . امروز آن را نین گویند .

دانشنامه عمومی

شهر نائین مرکز شهرستان نائین در استان اصفهان می باشد که در دشت کویر قرار گرفته است. نایین در فاصله ۱۳۵ کیلومتری مرکز شهرستان اصفهان واقع شده و فاصله آن تا تالاب گاوخونی ۹۰ کیلومتر است. قدمت نائین بیش از ۴۰۰۰ سال است. نایین از شهرهای ایران باستان و یکی از ولایت های پنج گانهٔ استان فارس، یعنی پایتخت هخامنشیان بوده است. مسجد جامع نائین از لحاظ قدمت اولین یا دومین مسجد پابرجا در ایران است و پیشینهٔ ساخت آن به قرن نهم میلادی ( قرن ۳ هجری ) بازمی گردد.
گفته اند نام نائین از گیاهی باتلاقی به نام «نی» برگرفته شده.
نائین شهری کویری ست و در زمینی صاف و هموار قرار گرفته است. ارتفاع نائین از سطح دریا ۱۵۸۰ متر، عرض جغرافیایی آن ۳۲ درجه شمالی و طول آن ۵۲ درجه شرقی است.
کوهسارهای آن هیچ کدام از ۱۸ کیلومتر نزدیک تر نیستند. کوه های سمت شمال رشته ای است به نام کوه سرخه که دنباله آن به رشته ای به نام بید کوه منتهی می شود. در سمت جنوب غربی رشته ای به نام کوه سره با ارتفاع ۲۳۳۰ متر از سطح دریا مرتفع ترین کوه های اطراف نائین است. رشته کوه سارو نیز در سمت جنوب غربی نائین قرار دارد که به رشته های «پرویز» و بنوید در جنوب نائین می پیوندد. پناهگاه حیات وحش عباس آباد نزدیک این شهر است.
بافت شهری قدیم نائین با تأثیرپذیری از عواملی مانند:محیط طبیعی، آب و هوا، نیازهای شهر، لزوم امنیت شهر در برابر تهاجم بیگانگان طراحی شده و به طور کلی دارای معماری بسته و درونگرا است. عموم فضای معماری و آثار تاریخی در ترکیبی متراکم در کنار یکدیگر و متصل به هم استقرار یافته اند. طراحی شهر به گونه ای بوده است که فضای مسکونی بدون آن که از نظر کاربردی دچار اشکال شوند در کنار عناصر شهری مانند مسجد جامع و دارالحکومه و بازار و حسینیه و مدرسه و حمام مستقر شده است. نائین به دو قسمت جدید و قدیم تقسیم می شود. بیشتر مردم خانه های قدیمی را خراب کرده و به قسمت نوساز شهر نقل مکان کرده اند. محله محمدیه از مناطق بخش مرکزی نائین مورد توجه گردشگران است. در مرکز این محله تپه ای قرار گرفته که بر بالای آن قلعه آشورگاه ساخته شده است. در پایان تپه کارگاه عبابافی در دل زمین کنده شده. این کارگاه را سرداب می نامند. محله محمدیه دارای سبط های متعدد و گذرها و گنبدها و بناهای تاریخی است.
بازار نائین بزرگترین بازار خطی ایران و مربوط به دوره تیموریان است و در، حد فاصل دروازه چهل دختران واقع شده. این اثر در ۲۴ مرداد ۱۳۵۶ با شماره ۱۵۶۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بازار شهر نائین به صورت خطی مستقیم از دروازه چهل دختران شروع می شود و به مسجد خواجه ختم می شود. طول این بازار در حدود ۳۴۰ متر است. همه مراکز محلات ( حسینیه ها ) با کوچه های فرعی و اصلی به آن مربوط می شوند. در امتداد راسته بازار دو چار سو وجود دارند که محل تقاطع بازار با دو معبر هستند. بازار نائین به علت انتقال مغازه ها به خیابان تقریباً به حالت نیمه متروک درآمده است. بازار نائین دکان های با طرح های متفاوت دارد. راسته بازار مسقف است که قسمتی از سقف فرو ریخته است. سقف این بازار گنبدی و طاق ضربی است که نورگیرهایی دایره ای شکل در وسط طاق های آن پیش بینی شده است.
فال گیر
بیا فالت رو بگیرم!!! بزن بریم