پزشکی قانونی

دانشنامه عمومی

پزشکی قانونی یا دادپزشکی یا پزشکی قضائی مرجعی صاحب صلاحیت برای اظهار نظر پزشکی حقوقی در دادگاه ها است. سازمان پزشکی قانونی وابسته به قوه قضائیه است که به منظور کارشناسی در امور پزشکی که نظریات آن برای مراجع قضائی و سایر سازمان های دولتی مستند باشد و بررسی و تحقیق در امور پزشکی قانونی در پیشگیری از وقوع جرم تشکیل شده است. رئیس این سازمان از سوی رئیس قوه قضائیه از میان پزشکان واجد صلاحیت تعیین می شود. سازمان هزینه های مقرر خدمات پزشکی قانونی را اخذ و به حساب درآمد عمومی کشور واریز می نماید.
در ایران اصطلاح پزشکی قانونی دو موضوع را تداعی می کند:
• سازمان پزشکی قانونی به شرح فوق
• متخصصین پزشکی قانونی: که این افراد پزشکان متخصص با حیطه کاری فراتر از نام سازمان پزشکی قانونی و طبق مجوزهای وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی درگیر و توانمند در حیطه های تخصصی پزشکی شامل پزشکی قانونی، مسمومیت های بالینی و اخلاق پزشکی می باشند. متخصصین پزشکی قانونی شاغل در گروه های پزشکی قانونی و گروه های مسمومیت دانشگاه های علوم پزشکی زیر نظر قوه مجریه؛ شاغل در مراکز خصوصی و خیریه پزشکی؛ شاغل در سازمان پزشکی قانونی زیر نظر قوه قضاییه می باشند.
وظیفه های اصلی سازمان پزشک قانونی عبارتند از:
• انجام امور پزشکی و کارشناسی های بالینی
• انجام امور تشخیصی و آزمایشگاهی
• پاسخ به درخواست تأیید مراکز و نهادهای دولتی نیازمند نظرات کارشناسی پزشکی قانونی
• فعالیت آموزشی از جمله آموزش دستیاران تخصصی، دانشجویان پزشکی، مامایی، حقوق و نیروی انتظامی
• فعالیت های علمی پژوهشی
ساعت کار پزشکی قانونی همه روزه به جز جمعه ها از ساعت ۸ صبح الی ۲۲ می باشد
/وظایف متخصصین پزشکی قانونی در سایت وزارت بهداشت ایران موجود می باشد.
یک دادپزشک ( متخصص پزشکی قانونی یا در شرایط فعلی به دلیل کمبود نیرو سایر پزشکان آشنا به مسایل قانونی نیز به صورت دوره ای در این حیطه فعالیت می کنند ) باید با جزئیات موارد زیر به صورت تخصصی آشنا باشد: کلیات پزشک و قانون، مرگ شناسی، مرگ های ناگهانی طبیعی در بالغین و کودکان، شکنجه و مرگ در زندان، تشخیص هویت، تروماتولوژی ( ضرب و جرح ) ، سلاح گرم و انفجارات، خفگی ها، غرق شدگی ها، تروماهای حرارتی ( سوختگی، سرمازدگی، گرمازدگی ) ، برق گرفتگی و صاعقه زدگی، حاملگی و سقط جنین، نوزادکشی، کودک آزاری، مسائل جنسی در پزشکی قانونی، کلیات سم شناسی، الکل ها، داروهای مخدر و توهم زا، آفت کش ها، سموم گازی و سموم دارویی.

دانشنامه آزاد فارسی

استفاده و استناد به دانش پزشکی برای کشف و تشخیص وقوع جرایم بر ضد تن یا روان انسان یا حیوان، یا تعیین اندازه و آثار پزشکی ناشی از جرایم مذکور. به عبارتی شاخه ای از پزشکی شامل بررسی جنایات، تعیین علت مرگ در موارد مشکوک یا شناسایی جنایتکار یا بررسی بافت های یافت شده در صحنۀ جنایت است. روان شناسی قانونی نیز مشخصات روان شناختی مجرم را تعیین می کند و باعث سهولت در شناسایی او می شود. تشخیص و اظهارنظر پزشکی قانونی، به عنوان کارشناس و معتمد، برای دادگاه ها، حجّت و قابل استناد است. معذالک به نظر بعضی فقها آزمایش پزشکی قانونی جایگزین حجت شرعی برای اثبات جرایمی مانند لواط یا زنا نیست، مگر در حدودی که علم نوعی قاضی حجت باشد. در جرایم قتل یا ضرب و جرح، قاضی مکلف است از پزشکی قانونی کسب نظر کند، مگر این که پزشکی قانونی در محل وجود نداشته یا تخصص لازم را نداشته باشد که در این صورت می تواند به پزشک معتمد رجوع کند (مادۀ ۸۸ قانون آیین دادرسی کیفری). اجرای کار پزشکی قانونی برای دادگاه ها، برعهدۀ سازمان پزشکی قانونی است که وابسته به قوۀ قضائیه است و به موجب قانون سازمان پزشکی قانونی مصوب ۱۳۷۳ش تشکیل شده است. علاوه بر تشخیص وقوع جرم و تعیین آثار آن، کسب نظریۀ پزشکی قانونی برای تشخیص بیماری هایی که مانع از اجرای حکم شلاق یا زندان است نیز لازم است. مثلاً چنانچه اجرای مجازات شلاق یا زندانی کردن شخص، به تشخیص پزشک قانونی موجب تشدید بیماری یا تأخیر در بهبودی شخص شود، اجرا نمی شود (مادۀ ۲۸۸ و مادۀ ۲۹۲ قانون آیین دادرسی کیفری). حضور پزشک قانونی در مراسم اجرای حکم اعدام نیز لازم است (مادۀ ۲۹۳ قانون مجازات اسلامی). در برخی از کشورها مانند انگلستان و اسکاتلند اشخاصی به عنوان مقام رسمیِ رسیدگی به علت مرگِ ناگهانیِ اشخاصی که درنتیجه اقدامات خشونت آمیز و یا در شرایط مشکوک در گذشته اند، از بین وکلا، مشاورین حقوقی و یا پزشکان با حداقل پنج سال سابقۀ حرفه ای تعیین می شوند و از طریق انجام تحقیقات و یا صدور دستور کالبدشکافی، چگونگی، محل و شرایط و علت مرگ را تشخیص می دهند.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] در اجرای قوانین کیفری و مدنی- مانند سنّ بلوغ- گاه نظر پزشک خبره جهت تشخیص نوع و مقدار آسیب وارد شده و نیز برخی امور دیگر، ضرور می نماید. چنین کارشناسی ای در اصطلاح، پزشکی قانونی نامیده می شود. پزشک قانونی از اهل خبره به شمار می رود؛ بدین جهت نظر او در صورت افادۀ علم و یقین، حجّت است.
پزشکی قانونی به کارگیری دانش پزشکی و رشته های وابسته به آن در تشخیص امور جنایی و مانند آن است. در اجرای قوانین کیفری و مدنی- مانند سنّ بلوغ- گاه نظر پزشک خبره جهت تشخیص نوع و مقدار آسیب وارد شده و نیز برخی امور دیگر، ضرور می نماید. چنین کارشناسی ای در اصطلاح، پزشکی قانونی نامیده می شود پزشکی قانونی از عناوین جدید است که از آن، در مسائل مستحدثه سخن رفته است.
احکام پزشکی قانونی
پزشک قانونی از اهل خبره به شمار می رود؛ بدین جهت نظر او در صورت افادۀ علم و یقین، حجّت است و اگر علم آور نباشد در موضوعات و مواردی که قول اهل خبره حجّت است پذیرفته می شود ولی در دیگر موارد- همچون موارد اثبات اصل قصاص، حدود و دیات- که از نظر شرع تنها اقرار یا بیّنه ، حجّت و قابل پذیرش است، حجّت نمی باشد؛ لیکن در تشخیص برخی اموری که به اجرای قصاص یا حد مربوط می شود، نظر وی معتبر است، مانند آنکه پزشک قانونی تشخیص دهد اجرای حدّ تازیانه یا قصاص عضو به دلیل وضعیت خاصّ جسمانی فرد موجب مرگ یا ابتلای وی به بیماری یا تشدید آن می گردد که در این موارد اجرای حد تا زمان سلامت فرد تأخیر می افتد. قصاص نیز تبدیل به دیه می شود.