پوریای ولی

لغت نامه دهخدا

پوریای ولی. [ رِ ی ِ وَ ] ( اِخ ) پهلوان محمود خوارزمی ملقب به پوریای ولی و نیز ملقب به قتالی. اصل او از مردم گنجه است. شجاعی عارف بود. او را مثنویی است بنام کنزالحقائق. وی بسال 722 هَ. ق. در خیوق درگذشته است. رجوع به تذکره صبح گلشن و قاموس الاعلام ترکی و ریحانة الادب و مجالس العشاق شود. از اوست :
آنیم که پیل [چرخ ] برنتابد لت ما
بر چرخ زنند نوبت شوکت ما
گر در صف ما مورچه ای گیرد جای
آن مورچه شیر گردد از دولت ما.
و نیز او راست :
بهشت و دوزخت با تست در پوست
چرا بیرون ز خود میجوئی ای دوست.
و هم از اوست :
افتادگی آموز اگر طالب فیضی
هرگز نخورد آب زمینی که بلنداست.
درباره پوریای ولی افسانه هایی در میان پهلوانان و زورخانه کاران رایج است.

فرهنگ فارسی

پهلوان محمود خوارزمی ملقب به پوریای ولی و نیز ملقب به قتالی ( و. خیوه ۷۲۲ ه. ق ) اصل او از گنجه است . وی عارفی شجاع و پهلوان بود . مثنویی بنام کنزالحقائق بنظم در آورده است .داستانهایی از مردانگیهایاو در افواه شایع است.

دانشنامه آزاد فارسی

پوریای وَلی ( ـ خیوه ۷۲۲ق)
(لقبِ محمود خوارزمی متخلص به قِتالی) پهلوان، عارف و شاعر ایرانی. لقبش را پوریای ولی و پَریار ولی نیز ضبط کرده اند. تاریخ تولد و شرح احوالش روشن نیست؛ برخی او را از اهالی اورگنج در خوارزم یا از مردم گنجه و حتی خوی و سلماس دانسته اند. گویند پوستین دوزی و کلاه دوزی پیشه اش بود. از جوانی کُشتی می گرفت و از همان هنگام به شهرهای مختلف آسیای میانه، ایران، و هندوستان سفر کرد و با پیروزی بر رقیبانش در این شهرها پهلوانی بلندآوازه شد. از پهلوانی های او حکایت هایی بسیار و گاه افسانه ای نقل شده است. مشهورترین حکایت در این زمینه آوردن پهلوانی هندی به خوارزم برای مسابقه با او و یا به روایتی دیگر دعوت یکی از پادشاهان هندوستان از پوریای ولی برای کشتی با یکی از پهلوانان آن سرزمین است. گویند پوریای ولی پیش از مسابقه مادر پهلوان هندی را دید که زاری کنان از خداوند پیروزی فرزندش را می طلبد. او نیز با شکست از آن پهلوان آرزوی مادرش را برآورده کرد. پوریای ولی در میان ورزشکاران ایرانی الگوی جوانمردی، فداکاری، راستگویی، احترام به پیش کسوت و مردم دوستی است. در زورخانه و در میان باستانی کاران جایگاه او چنان بلند است که به هنگام کاری دشوار، مانند گرفتن سنگ نامش را بر زبان می آورند. بوسیدن خاک گود کشتی نیز اشاره به قدم بوسی اوست. شعر نیز می گفت و مضامین عرفانی درون مایۀ سروده هایش بود. در برخی منابع نیز اشاره شده که از مَلامَتیان بوده است. مثنوی کنزالحقایق منسوب به اوست. مجموعۀ رباعیاتش که نسخه ای خطی از آن در مؤسسۀ خاورشناسی فرهنگستان علوم ازبکستان نگهداری می شود در ۱۹۶۲/۱۳۴۱ش در تاشکند به چاپ رسیده است.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] پوریای ولی، لقب پهلوان محمود خوارزمی متخلص به قتالی، پهلوان و عارف و شاعر قرن هفتم و هشتم است.
وی در ورزش باستانی و زورخانه ای ایران از جایگاه مهمی برخوردار است.
لقب پوریای ولی
در ضبط لقبش اختلاف وجود دارد.
← پوربای ولی
تاریخ ولادت و شرح حال او روشن نیست.
محل رشد و نمو پوریای ولی
...