تیشه

لغت نامه دهخدا

تیشه. [ ش َ / ش ِ ] ( اِ ) از ریشه تش به معنی... تبر... پهلوی تیشک و تِش ... طبری تاشَه ... ( حاشیه برهان چ معین ). افزار آهنی نجاران. ( فرهنگ فارسی معین ). افزاری که مرکب اسب از قطعه ای آهنین برنده و از دسته که بدان چوب را می برند و می شکافند. و تبر. ( ناظم الاطباء ). افزار آهنین که نجاران...دارند و... در عرف هند بسولا خوانند. سرش از پیش افکنده می باشد و از قفا بطور حلقه سوراخدار بود که دسته چوب در آن استوار کنند... ( آنندراج ) :
برگیر کلند و تبر و تیشه و ناوه
تا ناوه کشی ، خارزنی گرد بیابان.خجسته.چو بشناخت آهنگری پیشه کرد
کجا زو تبر اره و تیشه کرد.فردوسی.گروه ورا تیشه بر خاک بود
درختان لک و کشتشان ماک بود.اسدی ( از یادداشت بخطمرحوم دهخدا ).در خانه دین چون بری سازی
از فکرت تیشه ساز و دست اره.ناصرخسرو.نجار گوهرم که نجیبان طبع من
جز زیر تیشه پدر خویشتن نیند.خاقانی.ای عزیز مادر و جان پدر تا کی ترا
این بزیر تیشه دارد و آن بسایه دوکدان.خاقانی.تیشه در بیشه بلا بردی
هر سر شاخ بابزن کردی.خاقانی.رومیان هندوان پیشه او
چینیان ریزه چین تیشه او.نظامی ( هفت پیکر چ وحید ص 59 ).گرد عالم شد این حکایت فاش
تیز شد تیشه ها ز بهر تراش.نظامی ( هفت پیکر چ وحید ص 121 ).حطب را اگر تیشه بر پی زنند
درخت برومند را کی زنند.سعدی ( بوستان ).ترا تیشه دادم که هیزم شکن
نگفتم که دیوار مسجد بکن.سعدی.همه اندر تراش چون تیشه
کی بماند درخت در بیشه.اوحدی.ندهد این بجز آن راد که چون تیشه بود
دور باد آنکه ترا شد سوی خود چون تیشه.ابن یمین.سر خویش چون تیشه افکنده پیش
نهی پیشش انگشت بر چشم خویش.طاهر وحید ( از آنندراج ). || افزار آهنی سنگ تراشان. ( فرهنگ فارسی معین ). افزار آهنین که... سنگ تراشان دارند... پاره آهنی باشد به شکل انگشت مردم که سر تیزی دارد و بی دسته بود و سنگ تراشان سنگ بدان کنند و آن را در عرف هندی یانکی گویند... ( آنندراج ) :
کانرا که تیشه رخنه کند فضل کان نهم

فرهنگ معین

(ش ِ ) [ په . ] (اِ. ) ابزاری فلزی که نوک آن پهن و تیز است و در نجاری و سنگ تراشی به کار می رود. ،~ به ریشة خود زدن کنایه از: خود را به آستانه نابودی کشاندن .

فرهنگ عمید

آلتی دسته دار شبیه چکش با سرِ آهنی پهن و تیز که در نجاری، بنّایی، و سنگ تراشی به کار می رود.

فرهنگ فارسی

شبیه چکش که دم آن پهن وتیزاست درنجاری بکارمیرود
۱- ( اسم ) افزار آهنی نجاران . ۲- افزار آهنی سنگتراشان . یا تیشه بر پای خود زدن. بر هم زدن کار و بار خود ضایع کردن کار خویش . یا تیشه بسوی خود زدن . حریص بودن طمع داشتن . یا تیش. فرهاد تیز کردن . شروع کردن به عشق ورزی .

دانشنامه عمومی

تیشه ( به انگلیسی: Hatchet ) ابزاری تک دسته با تیغهٔ نسبتاً تیز فلزی است که برای تراشیدن و قطع و شکافتن موادی مانند سنگ و چوب و آجر و خاک استفاده می شود. تیشه از گذشته های دور در صنایع دستی کاربرد داشته و با رواج ابزارهای ماشینی کاربرد تیشه کم تر شده است.
تیشه بسته به مواد و حرفه ای که با آن کار می شود چند گونه است:
• تیشه نجاری: این تیشه برای صاف کردن سطوح ناهموار چوب و شکل دادن به قطعه چوب به کار می رود. تبدیل کردن تنه درخت به تیر یکی از کاربردهای تیشه بوده است. در گذشته در صنعت کشتی سازی چوبی تیشه از ابزارهای بسیار رایج بوده است.
• تیشه بنایی: تیشه بنایی بیشتر برای شکستن و شکل دادن به آجر به کار می رفته است.
• تیشه حجاری: از این تیشه برای کندن سنگ و شکل دادن به قطعات سنگ و درآوردن نقش در کتیبه ها و حجاری استفاده می شده است.
• تیشه چاه کنی: این تیشه فلزی را که معمولاً نوک تیز است و گاه دسته چوبی ندارد مقنی ها برای کندن زمین و حفر چاه به کار می برند.
به گفته علی اکبر دهخدا ریشه واژه «تیشه» از زبان پهلوی است.
تیشه (فیلم). تیشه ( انگلیسی: Hatchet ) فیلمی آمریکایی در سبک اسلشر و کمدی ترسناک به کارگردانی آدام گرین است که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد.
• ژول دیوید مور
• مرسدس مک ناب
• جوئل مورای
• ریچارد ریلی
• رابرت انگلوند
• جاشوآ لنرد
• تامارا فلدمن
• تونی تاد
• جان کارل بوشلر