هماز
فرهنگ معین
فرهنگ عمید
۲. سخن چین.
فرهنگ فارسی
دانشنامه اسلامی
ریشه کلمه:
همز (۳ بار)
«هَمّاز» از مادّه «همز» (بر وزن طنز) به معنای غیبت کردن و عیب جوئی نمودن است.
. از جمله معانی همز دفع و طرد است. در صحاح آمده: «هَمَزَهُاَیْ دَفَعَهُ وَ ضَرَبَهُ» در نهایه گفته: هر چه را دفع کردی همز کردی. طبرسی فرموده: اصل همزه به معنی شکستن است و در ذیل «هُمَزاتِ الشَّیاطین» آورده: همز به معنی دفع شدید و همز شیطان راندن و دفع انسان است به معاصی. در اقرب از لسان العرب نقل کرده: همز عیب گرفتن در پشت سر و لمز بدگویی در حضور است. همز را فشردن و غیبت کردن و عیبجویی نیز گفتهاند در آیه فوق ظاهرا به معنی دفع و طرد است و صیغه همزة و لمزة برای کثرت است یعنی بسیار طردکننده و بسیار عیبجو. از صفات ثروتمند طاغی آن است که عیبجو است و مردم را با تکبر و عیبجویی از خود طرد میکند. . هماّز را در آیه عیبجو وبدگو و غیبت کننده گفتهاند، بعید نیست که به معنی دفع کننده باشد که مردم را به واسطه سخن چینی از هم طرد و دور میکند در این صورت «مَشّاءِ بِنَمیمٍ» توضیح آن است. یعنی اطاعت نکن از هر قسم خوار پست که تفرقه انداز و سخن چین است. * . همزات جمع همزه. و همزات شیاطین وسوسههای آنان است که انسان را به سوی معاصی میراند و از تفسیر قمی از امام «علیهالسلام» نقل شده: آن وسوسه شیاطین است که در قلبت میافتد. یعنی: بگو خدایا از وسوسههای شیطان به تو پناه میبرم و به تو پناه میبرم از اینکه کنار کن حاضر شوند و اغوایم کنند.
