زبانه

لغت نامه دهخدا

زبانه. [ زَ / زُ ن َ / ن ِ ] ( اِ ) چیزی که مشابهت بزبان داشته باشد... چون زبانه آتش و زبانه تیغ. ( آنندراج ). زبانه هر چیزی مانند آتش و امثال آن. ( انجمن آرا ). هر چیز شبیه به زبان مثل میل کوچک میان قفل و شعله آتش و میل میان شاهین ترازو و میل میان زنگ. ( فرهنگ نظام ). زبانه آتش : شُواظ.ضِرام. ( دهار ) ( منتهی الارب ). کلحبه. لسان. لَظی ̍. ( منتهی الارب ). لَهَب. مارِج. ( دهار ) ( منتهی الارب ). مارج. زبانه آتش بی دود. ( ترجمان القرآن ) :
نخستین دمیدن سیه شد ز دود
زبانه برآمد پس دود زود.فردوسی.ز تف زبانه ز باد و ز دود
سه هفته به آتش گذرشان نبود.فردوسی.پس آتش بروئین دژ اندرفکند
زبانه برآمد بچرخ بلند.فردوسی.زبانه هاش [ آتش سده ] چو شمشیرهای زراندود
کز او بجان خطر است ارچه زر بی خطر است.عنصری.نه آتش است سده بلکه آتش آتش تست
که یک زبانه بتازی زند یکی به ختن.عنصری.و آن فرشتگان که از زبانه آتش آفریده شده بودند بروی زمین نافرمانیها میکردند. ( قصص الانبیاء نسخه خطی ص 17 ).
شمع بختش چنان جهان افروخت
که فلک بر زبانه می نرسد.خاقانی.خصم اگر برخلاف ، نقص تو گوید شود
زآتش دل در دهانش همچو زبانه زبان.خاقانی.میسوزم از این غم و نمی بیند
این آتش را زبانه بایستی.خاقانی.- زبانه آتش ؛ شرار. شراره. شرر. شعله. ( منتهی الارب ). مجازاً شعله را گویند. ( آنندراج ). شعله آتش وچراغ و جز آن. ( ناظم الاطباء ). شعله آتش. ( ناظم الاطباء ) ( غیاث اللغات ) :
یکی آتش ز آتشگاه خانه
چو سروبسدین او را زبانه.( ویس و رامین ).و در تنور آتش میکردند و زبانه آتش بلند شده بود. ( تاریخ بخارا ).
در تنور آتش میکردند و زبانه آتش بلند شده بود. ( انیس الطالبین ص 167 ).
- زبانه ترازو ؛ آنچه در میان شاهین ترازو باشد. ( برهان قاطع ) ( آنندراج ) ( انجمن آرا ).میل میان شاهین ترازو. ( ناظم الاطباء ) ( فرهنگ نظام ).آنچه بر پشت شاهین ترازوی زرسنج خاری باشد. به هندی کانیا گویند. ( غیاث اللغات ). میله عمودی بر شاهین که در میان دروازه جا دارد و برای درستی وزن باید راست دروازه ایستاده بود :

فرهنگ معین

(زَ نِ ) (اِ. ) ۱ - هر چیز که مانند زبان باشد. ۲ - زبانة ترازو، زبانة قفل .

فرهنگ عمید

۱. بیرون آمدگی زبان مانند هرچیزی: زبانهٴ ترازو (میلۀ میان شاهین ترازو )، زبانهٴ قفل، زبانهٴ ساعت.
۲. پره.
۳. شعله: زبانهٴ آتش (شعلۀ آتش )، زبانهٴ شمع (شعلۀ شمع ).
* زبانه زدن: (مصدر لازم ) شعله کشیدن آتش.
* زبانه کشیدن: (مصدر لازم ) = * زبانه زدن

فرهنگ فارسی

زبان مانند، شعله آتش، شعله
( اسم ) ۱ - آنچه مانند زبان باشد . ۲ - آلتی که در میان شاهین ترازوست . ۳ - پره . ۴ - شعله ( آتش چراغ ) . ۵ - یکی از دو قالب اصلی قلمدان و آن مربوط به قسمت درونی آلت مذکور است مقابل رویه . ۶ - برگ باریک و دراز .
زبانیه دوزخیان

فرهنگستان زبان و ادب

{apophysis, tongue} [زمین شناسی] شاخۀ فرعی یک تودۀ نفوذی بزرگ تر
{prominence} [نجوم] فوران های شعله مانند گاز در فام سپهر یا تاج خورشید که در امتداد خطوط میدان مغناطیسی قرار دارند و چگالی بیشتر و دمای کمتری در مقایسه با محیط اطراف خود دارند
{reed} [موسیقی] تیغه ای باریک و انعطاف پذیر در برخی از هواصداها که با جریان هوا به ارتعاش درمی آید و موجب تولید صدا می شود

دانشنامه آزاد فارسی

زَبانه (spit)
زَبانه
توده ای از ماسه یا ریگ که از خشکی به پهنۀ آب پیشروی کند. زبانه بر اثر ترکیبی از فرآیندهای رانۀ ساحلی۱، کشند۲، جریان های رودخانه۳ ای یا خمیدگی۴ خط ساحلی تشکیل می شود. کاهش انرژی امواج سبب می شود که میزان مواد نهشته از میزان مواد جدا شده از ساحل بیشتر شود. به این ترتیب و انگشتی از ماسه پدید می آید که جهت رانۀ ساحلی را نشان می دهد. ته نشینی در آب های لب شور، و در ناحیۀ پشت زبانه، ممکن است سبب تشکیل باتلاق آب شور۵ شود.
longshore drifttidesriver currentsbendsalt marsh
زبانه (اخترشناسی). زَبانه (اخترشناسی)(prominence)
زَبانه
اَبرِ درخشانی از گاز که تا فاصلۀ ۱۰۰هزار کیلومتر یا بیشتر، از خورشید بیرون می زند. زبانه های آرامتا چند ماه دوام می آورند و براثر میدان های مغناطیسی در خرمن خورشیدقرار می گیرند. زبانه های جوشانگاز را با سرعت هزار کیلومتر بر ثانیه به فضا پرتاب می کنند. زبانه های حلقویمتشکل از گازهایی اند که براثر شرارۀ خورشیدیبار دیگر به سطح خورشید باز می گردند.