میتین

لغت نامه دهخدا

میتین. ( اِ ) کلنگ و میله آهنین که سنگ تراشان بدان سنگ کنند و تراشند. ( ناظم الاطباء ). تبری یا کلنگی بود که بدان کوه و زمین کنند. ( لغت فرس اسدی ). کلنگ و تیشه را گویند که بدان زمین کنند. کلنگ و میله ٔآهنین که سنگتراشان بدان سنگ تراشند. ( یادداشت مؤلف ). کلنگی باشد که بدان کوه کنند. ( فرهنگ اوبهی ). کلنگ و میل آهنی که سنگ تراشان بدان سنگ تراشند و بشکافند و بکنند. ( برهان ). || دیلم. دستک. برطیل. مته. اسکنه. یعنی تیر نازکی از آهن به ستبری سه یا چهار انگشت بر هم نهاده که بدان دیوار و زمین سوراخ کنند و سنگ سنبند. ( یادداشت مؤلف ). میلی است آهنین که سنگتراشان بدان سنگ تراشند و سوراخ کنند و به هندی آن را سابل خوانند. ( آنندراج ) ( از انجمن آرا ). میل آهنی باشد که سنگ تراشان بدان سنگ را تراشند. ( فرهنگ جهانگیری ). میخی است آهنی که بدان در سنگ شکاف اندازند. ( غیاث ). مِنقَر. مقراع. صاقور. نصل ؛ میتین دسته برآمده. ( منتهی الارب ). ملطاس. ملطیس ؛ میتین سطبر وبزرگ که بدان سنگ شکنند. ( منتهی الارب ) :
به تندی چنان اوفتد بر برم
که میتین فرهاد بر بیستون.آغاجی.ببردند میتین و مردان کار
وزان کوه ببرید صد جویبار.فردوسی.به آرزوی کف راد او ز کان گهر
گهر برآید بی کوهکان و بی میتین.فرخی.چندانکه به شمشیر تو بدخواه فکندی
فرهاد مگر که نفکنده ست به میتین.فرخی.کسی که افکند از کان که به میتین سیم
مکن برو بر بخشایش و مباش رحیم.عسجدی.گر گوهر سخنت همی باید
از دین چراغ کن ز خردمیتین.ناصرخسرو.پند میتین و دل نادان چون سنگست
بر دل سنگین ای خواجه سزد میتین.ناصرخسرو.بر سنگی نشسته و سنگی دیگر در پیش نهاد و به میتین فرو میکرد. ( اسرارالتوحید ص 310 ).
ساخت میتین وتیغ صبح و بدان
چشمه مهر از آسمان بگشاد.اثیر اخسیکتی.چون تو گهری ز کان جانی
جان به که کنم نه کان به میتین.عطار.عدل تو ستم کشان کان را
فریاد رسد ز جور میتین.سیف اسفرنگی.هر چند تو سنگ را به میتین می کاوی و گل... پاک می کنی ولی خاصیت آب از بالا به نشیب رفتن است. ( معارف بهأولد ).
سینه ام بازشکافید به میتین چون سنگ

فرهنگ معین

(اِ ) کلنگ ، تیشه یا میلی که با آن سنگ را بتراشند.

فرهنگ عمید

تیشه یا میله که با آن سنگ می تراشند، کلنگ: به تندی چنان اوفتد بر برم / که میتین فرهاد بر بیستون (آغاجی: شاعران بی دیوان: ۱۹۵ ).

فرهنگ فارسی

کلنگ، تیشه یامیله که با آن سنگ می تراشند