دانشنامه آزاد فارسی
(صورت یونانی اردوان) پسر ویشتاسب و برادر داریوش اول هخامنشی. مشاور عالی برادر و برادرزاده اش، خشایارشای اوّل، بود. به گزارش هِرودوت، آرتابانوس کوشید تا داریوش را از لشکرکشی به سرزمین سَکاها، و خشایارشا را از حمله به یونان بازدارد، اما توفیق نیافت. به روایت یوستینوس، پس از مرگ داریوش اول، اختلاف بر سر جانشینی، میان خشایارشا و برادر ارشدش که از مادر دیگری بود، به حکمیت آرتابانوس گذاشته شد و او شاهی را حق خشایارشا دانست.
آرتابانوس (فرمانده خشایارشای اول). آرْتابانوس (۲)
از درباریان قدرتمند خشایارشای اول هخامنشی و فرماندۀ نگهبانان شخصی او. در ۴۶۵پ م، آرتابانوس با کمک یکی از خواجگان درباری، خشایارشا را در خوابگاهش کشتند. آرتابانوس پس از آن، نزد اَردَشیر (پسر سوم خشایارشا)، داریوش (پسر بزرگ شاه) را متهم به قتل خشایارشا کرد. سپس به دستیاری یکدیگر داریوش را کشتند و آرتابانوس، اَردَشیر را برتخت نشاند. چندی بعد، اردشیر از توطئۀ آرتابانوس برضد خود آگاه شد و او را کشت.
