برآمدگی
فرهنگ فارسی
فرهنگستان زبان و ادب
{bulge} [مهندسی بسپار- تایر] نقطۀ ضعیفی در دیوارۀ تایر که در هنگام باد کردن تایر بالا می آید
{ridge} [پزشکی-دندان پزشکی] در کالبدشناسی ، ساختاری برآمده و برجسته
دانشنامه عمومی
چند مورد از برآمدگی های بدن عبارتند از:
• آب شش
• پاهای مخصوص راه رفتن
• پاهای مخصوص شنا کردن
• اندام های جنسی
• بخشی از دم
• شاخک
• و …
برآمدگی (فلسفه علم). نوپدیدی، ظهور یافتگی، برآیش یا برآمدگی ( به انگلیسی: Emergence ) ، در فلسفه، نظریه سامانه ها، علم و هنر، هنگامی رخ می دهد که "کل چیزی بزرگتر از جمع اعضا باشد"، به این معنی که کل سیستم رفتاری از خود بروز می دهد که اعضایش آن را ندارند. این رفتارها به علت فعل و انفعالات بین اعضا، بروز پیدا می کنند.
ظهور یافتگی نقش کلیدی در نظریه سامانه های پیچیده بازی می کند. به عنوان نمونه، پدیدهٔ حیات که در زیست شناسی مورد مطالعه قرار می گیرد یک خاصیت برآمده از شیمی است، و پدیدهٔ روانشناسی در حقیقت برآمده از پدیده عصب شناسیِ موجودات زنده است.
در فلسفه، نظریه هایی که بر ویژگی های برآمده تأکید می کنند، برآمده گرایی نامیده می شوند. تقریباً تمام اَشکالِ برآمده گرایی شامل شکلی از معرفت شناسی یا هستی شناسیِ تقلیلناپذیر به سطوح پایین تر هستند.
در فلسفه، برآمدگی بیشتر به عنوان یک ادعا در مورد سبب شناسی، علت رخدادها، در ویژگی های یک سیستم شناخته می شود. یک ویژگیِ برآمده از یک سیستم، در این بحث، یعنی ویژگی که مختص به هیچ یک از اجزای سیستم نیست ولی به عنوان ویژگی کل سیستم دیده و شناخته می شود. نیکلای هارتمان، از اولین فیلسوفان مدرنی که در مورد برآمدگی نوشته است، از آن با عنوان categorial novum به معنای دسته بندی جدید نام برده است.
ایدهٔ برآمدگی کمابیش از زمان ارسطو مطرح بوده است. جان استورات میل و جولیان هاکسلی دو تن از دانشمندان و فیلسوفانی هستند که در رابطه با این موضوع نوشته اند.
لغت «برآمدگی» توسط جورج هنری لوئیس به وجود آمد که چنین نوشته بود:
هر نتیجه ( برآیندی ) ، حاصل جمع یا تفریق نیروهای عمل کنندهٔ مؤثر است؛ جمع می شوند اگر هم جهت باشند و تفریق می شوند اگر خلاف جهت یکدیگر باشند. علاوه بر این، هر برآیندی را می توان به مولفه هایش تجزیه کرد، به این دلیل که آنها همگن و قیاس پذیر هستند. برای ویژگی های برآمده، قضیه متفاوت است. به جای جمع کردن حرکتِ قابل اندازه گیری با حرکت قابل اندازه گیری دیگری، یا جمع کردن چیزهایی که از یک جنس هستند با یکدیگر، یک همکاری مشترک بین چیزهایی با جنس های متفاوت وجود دارد. برآمدگی متفاوت از مولفه های تشکیل دهنده اش است چرا که آنها قیاس پذیر نیستند و نمی توان به جمع یا تفریق آنها تقلیلشان داد.
جفری گلداشتاین، اقتصاددان، تعریف فعلی برآمدگی را در مجله برآمدگی ارائه کرد. گلداشتاین در ابتدا برآمدگی را: «ظهور بدیع و منسجم ساختارها، الگوها و ویژگی ها در طی فرایند خودسازمان دهی در سیستم های پیچیده» تعریف کرده بود. تعریفِ گلداشتاین را می توان برای توصیف ویژگی های این تعریف با جزئیات بیشتر، توضیح داد:
