سقمونیا

لغت نامه دهخدا

سقمونیا. [ س َ ] ( معرب ، اِ ) یونانی «اسکامونیا» و «اسکامونیا» لاتینی «اسکامونیا» انگلیسی «اسکامونی » «فرهنگ لاتینی کاسل »، فرانسوی «اسکامونه » . ( از حاشیه برهان قاطع چ معین ). به لغت یونانی دوایی است که محموده میگویند و آن عصاره ای باشد بغایت تلخ و مسهل صفرا بود. ( برهان ) ( آنندراج ). محموده. ( فرهنگ فارسی معین ). عصاره درختی است مایل به سبزی و زردی تلخ مزه. ( غیاث ). محموده و آن عصاره نباتی است که بیخ آن را قطع نموده از خاک خالی کرده برگها فرش کند تا از اندرون رطوبت لبنی بر برگ ها جمع شده و خشک شود و آن را به اسم نباتش خوانند. ضرر آن معده و احشاء سائر مسهلات است. مصلح آن مصطکی و کتیرا و انیسون و روغن بادام و زنجبیل و فلفل و دیگر عطریات است. ( منتهی الارب ). سقمونیا یا محموده گیاهی است از تیره پیچکها که دمبرگهای دراز دارد و دانه های آن مسهلی قوی است. ( گیاه شناسی گل گلاب ص 241 ) :
جستی بسی ز بهر تن جاهل
سقمونیا و تربد و افسنتین.ناصرخسرو.مگو شهد و شیرین شکر فائق است
کسیرا که سقمونیا لایق است.سعدی.آنکه سقمونیاش باید داد
گرش افیون دهی بقای تو باد.اوحدی.رجوع به تحفه حکیم مؤمن و فهرست مخزن الادویه والفاظ الادویه شود.
سقمونیا. [ س ُ ] ( معرب ، اِ ) صابون است به لغت یونانی. ( منتهی الارب ).

فرهنگ عمید

گیاهی پیچنده شبیه لبلاب با ریشۀ درشت، ستبر، شاخه های دراز خوابیده، و بدبو که شیره به دست آمده از آن در طب استفاده می شود، محموده.

فرهنگ فارسی

صابون است بلغت یونانی

دانشنامه عمومی

سقمونیا، ( سمقونیا ) با نام علمی Convolvulus scammonia گیاهی است از خانوادهٔ پیچک. نام های دیگر این گیاه عبارتند از محموده، ساک مونیا، اسکامونه، و اسکامونیوم. نام این گیاه در کشور فرانسه scammonee، در کشور انگلستان plant scamminy و در هند ساک مونیا است.
این گیاه به دور گیاهانی که در نزدیکی اش وجود دارد می پیچد و تا ارتفاع ۵/۲ متر بالا می رود. این گیاه دارای ریشه ضخیم و گوشتی است و گل هایی به رنگ سفید یا زرد کم رنگ دارد رنگ صمغی که در ریشه آن قرار دارد کبود رنگ و مانند صدف است. قسمت مورد استفاده آن صمغی است که از ریشه آن گرفته می شود.
این گیاه خاص آسیای کوچک می باشد و در مناطق سوریه تا قفقاز و عراق و یونان وجود دارد. در ایران در مناطق جنوب غرب هم در مزارع و پارک و حاشیه خیابانها می روید. این گیاه در آبادان و بیشتر در محدوده مسکونی خانه های شرکت نفت ( بوارده، بریم و بهمنشیر ) و در زمینهای بایر رشد دارد که به عنوان یکی از علفهای هرز شناخته می شود.
روش گرفتن صمغ از ریشه گیاه سمقونیا:
اطراف ریشه را از خاک خالی کرده و چند برگ گردو در اطراف آن روی زمین پهن می کنیم و شکاف هایی در اطراف آن ایجاد می کنیم شیره موجود در ریشه این گیاه از این شکاف ها خارج می شود و روی برگ های گردو جمع آوری می شود سپس آن ها را در داخل صدفی جمع کرده و در آفتاب می خشکانیم.
ترکیب شیمیایی:
رزین سمقونیا که از ریشه آن گرفته می شود دارای ماده ای به نام اسکاممونین است که در الکل ۹۵ درجه حل می شود. رزین خام از تقطیر محلول الکلی ریشه گیاه تهیه می شود. در طب سنتی از این گیاه جهت تسهیل دفع صفرا استفاده می شود.

دانشنامه آزاد فارسی

سَقْمونیا (Convolvulus Scammonia)
(یا: محموده) گیاهی پایا با نام علمی Convolvulus scammonia. L، از تیرۀ پیچک صحرایی، دارای ساقه ای بالارونده به ارتفاع دو تا پنج متر که در کریمه شمالی، قفقاز تا سوریه و بین النهرین و یونان به حالت خودرو می روید. گل های بزرگ قیفی شکل به رنگ سفید و ریشه ای ضخیم و گوشت دار دارد. از ریشه اش رزینی به نام اسکامونهبه دست می آید. ریشۀ خشک شده گیاه را نیز در بهار از زمین خارج می کنند و به مصارف درمانی می رسانند. اسکامونه یا رزین آن مسهل بسیار قوی است و از قدیم توسط پزشکان ایرانی و عرب استفاده می شده است. در ایران نمی روید.