سکولاریسم

فرهنگ معین

(س کُ ) [ فر. ] (اِ. ) = سکولاریزم : نظریه ای مبتنی بر جدایی سیاست از دین .

دانشنامه آزاد فارسی

سِکولاریسم
(یا: عرفی گری؛ دنیوی گری) نظریه ای سیاسی و فلسفی به معنای جدایی دین و دولت. آن را لائیسم یا لائیسیته نیز می گویند. در زبان های غیرلاتین ازجمله زبان فارسی معادل دقیقی برای آن وجود ندارد. گاه «گیتیانگی»، «دنیاویت»، «دنیوی گری» و «عرفی گری» برای آن به کار می رود و در زبان عربی «عِلمانیّت» به کار رفته است. در زبان های لاتین سکولاریسم از ریشۀ «سکولوم» مشتق شده که به معنای «اینجا و اکنون» است و مراد از آن توجه به این جهان و نه جهان بعد از مرگ، و این دنیا و نه عالَم برتر است. همچنین توجه به زمان حاضر و بی اعتنایی به گذشته در قالب سنت از معانی این اصطلاح است. این مفهوم در خارج از جهان غرب و ازجمله در کشورهای اسلامی آن چنان که باید شناخته شده و یا مورد توجه نبوده و حرکتی نیز در این کشورها ایجاد نکرده و به همین دلیل واژه ای نیز برای آن ساخته نشده است. امّا در جهان غرب، بعد از رنسانس رویش طبیعی پیدا کرد و همچون درختی شد که بر سر تمام تمدن غرب سایه افکند. سکولاریسم را دست کم دو قسم دانسته اند: سکولاریسم سیاسی (یا عینی) و سکولاریسم فلسفی (یا ذهنی). در معنای سیاسی، که شایع ترین معنای آن است، سکولاریسم یعنی جداشدن دین از دولت، بنانکردن مشروعیت دولت بر دیانت، قانون جامعه را از شریعت اخذ نکردن، جایگزینی ارزش ها و نهادهای دینی با ارزش ها و نهادهای غیردینی و بی طرفی حکومت نسبت به ادیان. حکومت سکولار دین را نه مبنای مشروعیت خود قرار می دهد و نه مبنای عمل خود. در معنای فلسفی، سکولاریسم به معنای نفی خدا، ماوراء طبیعت و آخرت و حذف دین از عرصۀ فرهنگ است و این معنا نزدیک به ناتورالیسم و ماتریالیسم است. این که چطور شد در غرب چنین بینشی شکل گرفت بحث های زیادی را در بین جامعه شناسان برانگیخته که از آن جمله به دو عامل اساسی تأکید شده است. علّت اوّل مقابله و معارضه علم و دین است به این ترتیب که بعد از رنسانس در سایۀ پیشرفت هایی که در رشته های گوناگون علوم تجربی صورت گرفت، اطلاعات جدیدی به دست آمد که با درون مایه کتاب مقدس منافات داشت. این تعارض رفته رفته فزونی گرفت به گونه ای که کتاب مقدس را از اعتبار و منزلتی که داشت ساقط کرد و دین از اقتدار پیشین فرو افتاد و از آن پس دیگر آن بازیگر پیشین صحنه اجتماع و سیاست نبود. علت دوم شکافی بود که در مسیحیت افتاد و آن ظهور پروتستانتیسم بود که در برابر کلیسا قد برافراشت و اتوریتۀ روحانی کلیسا را منکر شد. مجموع این دو حادثه کلیسای مسیحی را به ضعفی کشاند که خودبه خود از بازی قدرت و صحنۀ سیاست خارج شد و این، یعنی جدایی دین از حکومت و دولت. سکولاریسم سیاسی معمولاً از ارکان و مؤلفه های مدرنیته شمرده می شود و از محوری ترین مفاهیم اصلی تجدد در غرب است. برخی را عقیده بر این است که دموکراسی ملازم با سکولاریسم سیاسی است و بدون توجه به سکولاریسم اندیشه در باب دموکراسی کار چندان ساده ای نیست اما برخی دیگر با اعتقاد به مردم سالاری دینی، آن را لازمۀ دموکراسی نمی دانند. نیز ← مدرنیته؛ دموکراسی

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] سکولاریسم عبارت است از، تفکری است که حضور دین در ابعاد مختلف زندگی بشر را نفی می کند. گرایشی که طرفدار و مروّج حذف یا بی اعتنایی و به حاشیه راندن نقش دین در ساحت های مختلف حیات انسانی از قبیل سیاست، حکومت، علم، عقلانیّت، اخلاق و. . . است. در این دیدگاه، دین فقط با مسائل خصوصی افراد سر و کار دارد نه مسائل اجتماعی آن ها. آموزش و پرورش، اقتصاد، سیاست و... باید بر علم مبتنی باشد نه مذهب. سکولاریسم در این معنای مشخّصِ عمدتاً یکی از ویژگی های تمدن و فرهنگ دوره های جدید است؛ و یکی از مؤلّفه های مدرنیته غربی محسوب می شود.
واژه سکولاریسم (secularism) برگرفته از واژه لاتینی secularis، مشتق از seculum به معنای «نیا» یا «گیتی» در برابر «مینو» است. و مفهوم کلاسیکِ مسیحیِ آن نقطه مقابل ابدیّت و الوهیّت است. سکولار یعنی آن چه به این جهان تعلّق دارد و به همان اندازه از خداوند و الوهیّت دور است. و سکولاریسم با لِحاظ تبار لغوی خود، همان مخالفت با تعلیم شرعیّات و مطالب دینی، عرف گرایی و اعتقاد به اصالت امور دنیوی است. مثلاً secular laws به معنای قوانین عرفی، و secular mysticism به معنای عرفان ناسوتی است. در زبان انگلیسی متضادّ secular (دنیوی و عرفی) واژه sacred (مقدّس و دینی) است.
← تعریف اصطلاحی
دو عامل مهم در پیدایش سکولاریسم نقش بسزایی داشته اند که عبارتند از:
← عوامل معرفت شناختی
۱) بسیاری از زمینه های فکری و اجتماعی که سبب پیدایش سکولاریسم شد اختصاص به مسیحیت و رفتار غلط سران کلیسا دارد و در اسلام چنین زمینه هایی وجود ندارد. اسلام دین جامع و تحریف ناشده ای است که در تمام زمینه های اجتماعی ارائه طریق نموده است و همواره از به کارگیری علم و عقل استقبال می کند. بیشتر احکام اسلام به حوزه های اجتماعی مربوط است که برای پیاده ساختن آنها قطعا نیاز به حکومت دینی است. ۲) اگر چه توجه به علم و بهادادن به عقل نیکو و پسندیده است اما باید توجه داشت عقلانیت ملازم با تفکیک دین و دنیا نیست؛ یعنی چنین نیست که طی کردن راه علم و عقل به معنای کنار گذاردن دین از صحنه جامعه باشد. همچنان که میان سیاست و دین، یا علم و دین، مدیریت دینی و مدیریت علمی نیز ناسازگاری وجود ندارد؛ مثلا مقصود از مدیریت اسلامی به کارگیری ارزش های اسلامی در مدیریت است که با بسیاری از دستاوردها و اصول و شیوه های علمی مدیریت نیز سازگار است. نه تنها حضور دین در متن سیاست باعث آلوده شدن حریم دین نمی شود بلکه عدم حضور دین در جامعه سبب ناکام ماندن اهداف شریعت می گردد.۳) تاریخ و سیره پیامبر صلوات الله علیه و معصومین علیهم السلام حاکی از اهتمام ایشان به مسائل اجتماعی است. مکاتبات و پیمان های پیامبر صلوات الله علیه با قبایل داخلی و کشورهای همسایه، نامه علی علیه السلام به مالک اشتر درباره چگونگی حکمرانی از این قبیل است. ۴) مقصود از دین، برنامه سعادت دنیا و آخرت انسان است. از این رو می بینیم در متون دینی اسلامی دستورات فراوانی ناظر به شئون مختلف زندگی دنیوی انسان وارد شده است؛ مثلا در زمینه اقتصاد آیات و روایات متعددی وجود دارد که درباره استقلال اقتصادی ، عدالت اقتصادی ، توسعه اقتصادی و... وجود دارد. در زمینه سیاست، آیاتی درباره حقیقت حکومت و الهی بودن آن ، عدم گرایش به باطل ، تحقق و گسترش عدالت ، نفی استکبار و مشورت در مدیریت و... یافت می شود. ۵) نیازهای انسان در طول تاریخ گاهی ثابت است که دین اسلام به صراحت درباره آن ها اظهار نظر کرده است و گاهی نیز متغیر است که در آن ها نیز اصول و قواعد کلی بیان شده و از آنجا که نیازهای متغیر ریشه در نیازهای ثابت دارند، عالمان دینی با کمک آن اصول، فروع و جزییات را نیز استنباط می کنند، که این شیوه، اجتهاد نام دارد.
تفاوت سکولاریسم با سکولاریزاسیون
...
[ویکی فقه] سکولاریسم (کلام جدید). سکولاریسم عبارت است از، تفکری است که حضور دین در ابعاد مختلف زندگی بشر را نفی می کند. گرایشی که طرفدار و مروّج حذف یا بی اعتنایی و به حاشیه راندن نقش دین در ساحت های مختلف حیات انسانی از قبیل سیاست، حکومت، علم، عقلانیّت، اخلاق و. . . است. در این دیدگاه، دین فقط با مسائل خصوصی افراد سر و کار دارد نه مسائل اجتماعی آن ها. آموزش و پرورش، اقتصاد، سیاست و... باید بر علم مبتنی باشد نه مذهب. سکولاریسم در این معنای مشخّصِ عمدتاً یکی از ویژگی های تمدن و فرهنگ دوره های جدید است؛ و یکی از مؤلّفه های مدرنیته غربی محسوب می شود.
واژه سکولاریسم (secularism) برگرفته از واژه لاتینی secularis، مشتق از seculum به معنای «نیا» یا «گیتی» در برابر «مینو» است. و مفهوم کلاسیکِ مسیحیِ آن نقطه مقابل ابدیّت و الوهیّت است. سکولار یعنی آن چه به این جهان تعلّق دارد و به همان اندازه از خداوند و الوهیّت دور است. و سکولاریسم با لِحاظ تبار لغوی خود، همان مخالفت با تعلیم شرعیّات و مطالب دینی، عرف گرایی و اعتقاد به اصالت امور دنیوی است. مثلاً secular laws به معنای قوانین عرفی، و secular mysticism به معنای عرفان ناسوتی است. در زبان انگلیسی متضادّ secular (دنیوی و عرفی) واژه sacred (مقدّس و دینی) است.
← تعریف اصطلاحی
دو عامل مهم در پیدایش سکولاریسم نقش بسزایی داشته اند که عبارتند از:
← عوامل معرفت شناختی
۱) بسیاری از زمینه های فکری و اجتماعی که سبب پیدایش سکولاریسم شد اختصاص به مسیحیت و رفتار غلط سران کلیسا دارد و در اسلام چنین زمینه هایی وجود ندارد. اسلام دین جامع و تحریف ناشده ای است که در تمام زمینه های اجتماعی ارائه طریق نموده است و همواره از به کارگیری علم و عقل استقبال می کند. بیشتر احکام اسلام به حوزه های اجتماعی مربوط است که برای پیاده ساختن آنها قطعا نیاز به حکومت دینی است.
خسرو پناه، عبدالحسین، کلام جدید، ص۱۱۰.
...

ویکی واژه

سکولاریزم: نظریه‌ای مبتنی بر جدایی سیاست از دین.